W kwestii dziedziczenia rodzeństwa przez wiele lat będą miały zastosowania różne przepisy w zależności od daty śmierci spadkodawcy. Dla naszych rozważań należy wyróżnić dwa zasadnicze okresy od 1-01-1947 roku do 27-06-2009 r. oraz od dnia 28-06-2009 i obowiązujące aktualnie. Dzieje się tak ponieważ dziedziczenie następuje z mocy prawa, a sądowe stwierdzenie nabycia spadku lub notarialne poświadczenie dziedziczenia ( dotyczy spadków otwartych od dnia 1 lipca 1984 roku) jest jedynie potwierdzeniem stanu zaistniałego z chwilą śmierci. Zatem nie ma znaczenia, że dana osoba zmarła np. w 1970 roku, a postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku ma miejsce w roku 2012. Sąd spadku będzie oceniał sprawę na podstawie przepisów obowiązujących w dacie zgonu spadkodawcy.
W kwestii dziedziczenia rodzeństwa należy najpierw wyjaśnić, że tak samo traktowane jest rodzeństwo pochodzące od tych samych rodziców jak i rodzeństwo przyrodnie tj. pochodzące np. od ojca spadkodawcy, ale mające inną matkę.
Przed dniem 28-06-2009 r. rodzeństwo mogło dziedziczyć w zbiegu z małżonkiem i rodzicem (jeśli drugi rodzic nie żył) lub tylko z rodzicami, jeśli spadkodawca nie miał małżonka. Dziedziczenie rodzeństwa było ograniczone tylko w sytuacji gdy spadkodawca nie pozostawił żadnych zstępnych. Jeżeli jedno z rodziców ( lub oboje) nie dożyło otwarcia spadku lub tak jest traktowane (został uznany za niegodnego ( art. 928 § 2 k.c.), odrzucił spadek ( art. 1020 k.c.) lub umownie zrzekł się dziedziczenia ( art. 1049 k.c.)) jego udział przyrasta po połowie do części pozostałego przy życiu drugiego z rodziców oraz do części przypadających rodzeństwu.
Przykład 1:
Spadkodawczyni zmarła w 2008 nie pozostawiła żadnego potomstwa. Ponadto spadkodawczyni była mężatką, miała ojca oraz brata i siostrę, nie pozostawiła testamentu. Udział małżonka w takim przypadku wynosił zawsze 1/2. W przypadku udziału ojca otrzymuje on 1/4 z tego co przypadało na rodziców i rodzeństwo czyli z połowy tj. 1/8 (1/2 x1/4) oraz przyrastała mu połowa z udziału po zmarłej matce spadkodawcy, a więc łącznie 1/4 ( 1/8 + 1/2 x 1/4). Natomiast rodzeństwo spadkodawcy dziedziczyło podobnie jak ojciec przy czym udział 1/4 musiał być podzielony jeszcze na pół ( gdyż jest ich dwoje) tj. każdy otrzymał po 1/8 udziału ( 1/4 x 1/2 ).
Przykład 2:
Spadkodawczyni zmarła w maju 2009 roku nie pozostawiła żadnego potomstwa, nie była mężatką, rodzice zmarli, miała 2 braci i siostrę, nie pozostawiła testamentu. W takim przypadku rodzeństwo są jedynymi spadkobiercami i dziedziczą każdy po 1/3.
Od 28 czerwca 2009 r. rodzeństwo dziedziczy tylko wtedy gdy nie żyje przynajmniej jeden z rodziców spadkodawcy. Który byłby powołany do spadku. Rodzic spadkodawcy może być powołany do spadku tylko gdy spadkodawca nie pozostawił potomstwa.
Udział spadkowy rodzeństwa w takim przypadku z reguły jest niewielki.
Przykład 3:
Spadkodawca był żonaty, zmarł bezdzietnie, nie pozostawił testamentu. W chwili śmierci żył jeden z rodziców spadkodawcy. Spadkodawca miał siostrę oraz brata, który zmarł wcześniej pozostawiając 3 dzieci Spadek nabędzie małżonek w części1/2, żyjący rodzic w części 1/4 natomiast pozostała1/4 będzie przypadał rodzeństwu spadkodawcy w częściach równych. Z części 1/4 przeznaczonej dla rodzeństwa połowa będzie przypadać siostrze ( 1/2 1/4 czyli 1/8 całego spadku ) zaś druga połowa będzie przypadać trójce dzieci brata (1/2 x 1/4 x 1/3 czyli po 1/24 całego spadku).
Niekiedy jednak wg przepisów obowiązujących od 28-06-2009 udział rodzeństwa w spadku może być znaczący.
Przykład 4:
Spadkodawca, nie pozostawił testamentu, w chwili śmierci nie był żonaty, ponadto nie miał dzieci, nie żyli również rodzice spadkodawcy. Spadkodawca miał siostrę i brata, który zmarł wcześniej pozostawiając trójkę dzieci. W takim przypadku siostra dziedziczy ½ udziału w spadku natomiast dzieci zmarłego brata otrzymają każdy po trzeciej części z drugiej połówki udziału spadkowego tj. po 1/6 ( ½ x 1/3 ).
Należy także dodać, że rodzeństwo może dziedziczyć również gdy przynajmniej jeden z rodziców został uznany za niegodnego ( art. 928 § 2 k.c.), odrzucił spadek ( art. 1020 k.c.) lub umownie zrzekł się dziedziczenia ( art. 1049 k.c.). Wtedy ten z rodziców traktowany jest również jakby nie dożył otwarcia spadku czyli nie przeżył spadkodawcy.
Użyty w pytaniu zwrot „kuzynostwo” rozumiem jako dziecko wujka, stryjka lub cioci wujenki, stryjenki spadkodawcy. Dziedziczenie kuzynów jest możliwe, aczkolwiek wymaga aby w chwili otwarcia spadku, nie żyli lub nie było zstępnych ( dzieci, wnuków itd.), małżonka, rodziców, rodzeństwa i zstępnych rodzeństwa. Ponadto przynajmniej jeden dziadków spadkobiercy oraz jego dzieci musiałyby nie dożyć spadku a wtedy wnuki tego dziadka mogłyby dziedziczyć z mocy ustawy. Jak zatem widać z powyższego dziedziczenie kuzynów wymaga niemal kataklizmu w rodzinie spadkodawcy. Oczywiście brak przeszkód aby kuzynów powołać do spadku w testamencie.
