Zgodnie z polskim prawem obowiązek alimentacyjny obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo i polega na dostarczaniu środków utrzymania, a w miarę potrzeby także środków wychowania. Niestety niejednokrotnie osoby na których ciąży ten obowiązek – zwłaszcza rodzice wobec dzieci – nie wywiązują się ze swoich zobowiązań. W takiej sytuacji można dochodzić roszczeń alimentacyjnych na drodze procesu cywilnego.
Ukrywanie miejsca pobytu, a ustanowienie kuratora
Z doświadczenia prawników zajmujących się obsługą prawną takich spraw wynika, że osoby unikające płacenia alimentów jednocześnie usiłują udaremnić prowadzenie postępowania sądowego np. poprzez ukrywanie swojego miejsca pobytu. Jednak taka postawa nie uniemożliwia sądowego dochodzenia roszczeń alimentacyjnych. W sytuacji, gdy miejsce pobytu osoby pozwanej jest nieznane sąd orzekający może ustanowić kuratora, który podejmuje wszystkie niezbędne czynności za stronę. W praktyce oznacza to, że pozwany np. w sprawie o alimenty może zostać „zastąpiony” przez kuratora – będzie on uprawniony do odbierania pism procesowych oraz podejmowania innych niezbędnych czynności przez cały proces. Ustanowiony kurator nie musi być zawodowym prawnikiem. Przed rozpoczęciem postępowania wniosek o ustanowienie kuratora może zgłosić powód, natomiast w trakcie procesu każda zainteresowana osoba. Składa się go do tego samego sądu, który orzeka w sprawie. W przypadku roszczeń alimentacyjnych należy zwrócić się do sądu, do którego złożyliśmy pozew o zasądzenie alimentów – tj. do sądu rejonowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania powoda lub pozwanego.
Osoba składająca wniosek musi uprawdopodobnić, że miejsce pobytu strony nie jest znane, natomiast w sprawach o roszczenia alimentacyjne sąd z urzędu przeprowadza dochodzenie w celu ustalenia miejsca zamieszkania lub pobytu strony. Prawnicy komentujący przepisy Kodeksu postępowania cywilnego wskazują, że samo twierdzenie wnioskodawcy, iż nie zna miejsca pobytu innej strony jest niewystarczające. Również takie sytuacje, jak pobyt za granicą pozwanego, jego wyjazd na urlop, czy w delegację nie uprawniają do ustanowienia kuratora. Dopiero niemożliwość wykazania faktycznego miejsca pobytu na podstawie danych zgromadzonych w rejestrach urzędowych (np. rejestr mieszkańców, PESEL), czy wiedzy osób mogących mieć kontakt ze stroną, uprawdopodabnia nieznajomość jej miejsca pobytu. Ponadto poszukiwana strona nie może posiadać pełnomocnika – bez względu czy jest to zawodowy prawnik, czy też inna osoba upoważniona do występowania za stronę. Postanowienie o ustanowieniu kuratora jest ogłaszane publicznie w budynku sądowym, lokalu właściwych organów gminy, a także – gdy sąd uzna to za konieczne – w prasie.
Ustanowienie kuratora na potrzeby procesu cywilnego umożliwi dochodzenie roszczeń alimentacyjnych w sytuacji, gdy obiektywnie nie można ustalić miejsca pobytu pozwanego. Należy pamiętać, że jest to środek ostateczny, stosowany po wyczerpaniu zwyczajnych możliwości ustalenia miejsca pobytu strony.
