W związku z „falą emigracji” obywateli polskich coraz częściej zdarza się, że dorobek życia naszych krewnych znajduje się za granicą. W sądzie którego państwa powinniśmy podjąć starania o nabycie spadku, gdy spadkodawca pozostawił swój majątek za granicą, a w chwili śmierci mieszkał w Polsce?
Jurysdykcję polskiego sądu określa m.in. przepis art. 1108 § 1 k.p.c. Wyznacza on tzw. łączniki podmiotowe decydujące o właściwości polskich sądów do rozpoznania spraw spadkowych, a jednym z nich jest nim miejsce zamieszkania/zwykłego pobytu spadkodawcy w Polsce w chwili śmierci. Sytuację określoną w tym przepisie zobrazować możemy następującym przykładem.
Maja Brylska była miłośniczką zwierząt, zawodowo spełniała się w roli fotoreportera. Za zgromadzone oszczędności udało jej się kupić małą stadninę koni w Anglii, która stanowiła jej jedyny majątek. W chwili śmierci pani Maja mieszkała w Gdańsku. Nigdy nie założyła rodziny. Jej spadkobiercą był ojciec Eugeniusz Brylski. Co powinien zrobić pan Eugeniusz, aby stać się właścicielem stadniny koni znajdującej się w Anglii?
Pan Eugeniusz powinien uzyskać sądowe stwierdzenie nabycia spadku po córce, które może uzyskać zarówno przed sądem polskim, jak i angielskim. Łącznikiem podmiotowym przesądzającym o istnieniu polskiej jurysdykcji krajowej jest miejsce zamieszkania pani Brylskiej w chwili śmierci w Polsce. Jeżeli pan Eugeniusz zdecyduje się na przeprowadzenie postępowania spadkowego w Polsce, będzie musiał dodatkowo uzyskać uznanie skuteczności orzeczenia zapadłego w Polsce przed sądem angielskim zgodnie z prawem tam obowiązującym.
Możemy się spotkać także z odwrotną sytuacją – majątek obywatela polskiego będzie znajdował się w Polsce, a spadkodawca umrze za granicą. Jurysdykcja krajowa polska wyznaczana jest także przez tzw. łącznik przedmiotowy t.j. miejsce położenia w Polsce majątku spadkowego lub znacznej jego części (art. 1108 § 2 k.p.c.). Ustalając miejsce położenia majątku spadkowego, należy brać pod uwagę, gdzie znajdują się przedmioty wchodzące w skład tego majątku, w szczególności, w jakim państwie znajdują się rzeczy wchodzące w skład spadku. Dla przyjęcia istnienia jurysdykcji krajowej sądów polskich wystarczające jest ustalenie, że w Polsce znajduje się znaczna część majątku spadkowego. Pod pojęciem znacznej części majątku spadkowego należy rozumieć sytuację, kiedy na terytorium Polski znajduje się znaczna część poszczególnych składników majątku spadkowego lub składniki tego majątku stanowią znaczną część wartości w stosunku do wartości całego majątku spadkowego. Jeżeli dana osoba pozostawiła majątek spadkowy w kilku krajach konieczne jest przeprowadzenie postępowania spadkowego w każdym z nich. Zobrazujmy tę sytuację następującym przykładem:
Wiktor Zadworny za życia mieszkał i pracował we Francji jako hydraulik. Początkowo wykonywał pracę jedynie w okresie wakacyjnym, zleceń ciągle jednak przybywało i pan Wiktor założył własną firmę, która bardzo dobrze prosperowała. Część zgromadzonych oszczędności lokował w polskim banku, za pozostałą część skupował antyczne meble, które zamierzał odrestaurować, a które przechowywał w domu na Mazurach. Wiktor Zadworny miał żonę i dwóch synów, którzy mieszkali w Polsce. Pan Wiktor nie zdążył zrealizować swoich planów, zmarł nagle we Francji na zawał serca. Czy rodzina pana Zadwornego musi przeprowadzić postępowanie spadkowe po zmarłym przed sądem francuskim?
Żona i synowie pana Wiktora mogą przeprowadzić postępowanie przed sądem francuskim. Ponieważ jednak mieszkają w Polsce, gdzie znajduje się majątek spadkowy, dogodniejsze dla nich będzie złożenie wniosku o stwierdzenie nabycia spadku do sądu polskiego. Gdyby jednak okazało się, że pan Wiktor pozostawił po sobie jeszcze inny majątek, który znajduje się we Francji, konieczne będzie złożenie wniosku do sądu tego państwa o przeprowadzenie postępowania spadkowego w zakresie majątku tam położonego.
Monika Milka – aplikantka radcowska
Kancelaria Radców Prawnych R. Ptak i Wspólnicy Sp.K.
Artykuł opracowano na podstawie:
Komentarz do kodeksu postępowania cywilnego, Bodio Joanna, Demendecki Tomasz, Jakubecki Andrzej, Marcewicz Olimpia, Telenga Przemysław, Wójcik Mariusz P., LEX/el. 2010Spadki, dziedziczenie, zachowek, wydziedziczenie: wzory testamentów i pism sądowych, Hanna Opala
Podstawa prawna:
Kodeks postępowania cywilnego – ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.)
