Instytucją przewidzianą dla ochrony wierzyciela przed niewypłacalnością dłużnika jest roszczenie pauliańskie (art. 527 KC). Korzenie tej instytucji sięgają jeszcze prawa rzymskiego, a jej celem jest ochrona wierzyciela przed czynnościami dłużnika mającymi na celu wyzbycie się majątku, z którego mogłoby nastąpić zaspokojenie wierzyciela. Tym samym skutecznie powództwo pauliańskie umożliwia przeprowadzenie egzekucji ze składnika majątku dłużnika, który traktowany jest tak, jakby nigdy nie został zbyty.
W praktyce jedynie prawidłowo sformułowane powództwo pauliańskie odniesie pozytywny skutek w postaci względnej bezskuteczności czynności prawnej w stosunku do wierzyciela.
Oto kilka praktycznych wskazówek, jak należy sporządzić skargę pauliańską.
WŁAŚCIWOŚĆ SĄDU:
W pierwszej kolejności należy ustalić sąd właściwy do rozpoznania sprawy. Właściwość sądu ustala się według miejsca zamieszkania pozwanego.
KOGO POZYWAMY?
Pozwanym natomiast jest nie dłużnik, który wyzbył się majątku, lecz osoba trzecia, która uzyskała korzyść majątkową na skutek czynności prawnej dokonanej z pokrzywdzeniem wierzyciela.
WARTOŚĆ PRZEDMIOTU SPORU:
Wartość przedmiotu sporu wyznacza wartość wierzytelności przysługującej wierzycielowi. Nie będzie to zatem wartość zbytego przedmiotu.
OPŁATA OD POZWU:
Opłata od pozwu pauliańskiego wynosi 5% wartości przedmiotu sporu w sprawach powyżej 20 000 złotych. Natomiast w sprawach gdy wartość przedmiotu sporu wynosi
- do 500 złotych – 30 złotych;
- ponad 500 złotych do 1500 złotych – 100 złotych;
- ponad 1500 złotych do 4000 złotych – 200 złotych;
- ponad 4000 złotych do 7500 złotych – 400 złotych;
- ponad 7500 złotych do 10 000 złotych – 500 złotych;
- ponad 10 000 złotych do 15 000 złotych – 750 złotych;
- ponad 15 000 złotych do 20 000 złotych – 1000 złotych.
Wartość przedmiotu sporu wyznaczana jest przez wysokość przysługującej nam wierzytelności albo wartości nieruchomości.
OKREŚLENIE ŻĄDANIA:
Przy określaniu treści żądania należy domagać się uznania czynności za bezskuteczną w stosunku do wierzyciela. Nie można żądać unieważnienia umowy czy też ustalenia bezskuteczności czynności prawnej, ponadto należy zawsze wskazać, w stosunku do kogo bezskuteczność ma zostać uznana. Nieprawidłowe określenie żądania skutkować będzie oddaleniem powództwa. Błędne będzie również dodatkowe żądanie nakazania dłużnikowi poddania się egzekucji. Jeżeli znajdzie się ono nawet obok prawidłowo sformułowanego żądania, powództwo również zostanie oddalone.
W petitum pozwu należy precyzyjnie określić czynność prawną, której domagamy się uznania za bezskuteczną – należy wskazać:
- rodzaj
- istotną treść czynności
- strony czynności
- datę jej dokonania
- formę czynności
- Jeżeli czynność prawna dokonywana była przed notariuszem należy podać jego imię i nazwisko, nazwę kancelarii, repertorium.
- W uzasadnieniu pozwu należy udowodnić przesłanki wymienione w przepisie art. 527 k.c.
ROZPORZĄDZENIE NA RZECZ OSOBY CZWARTEJ:
Może zdarzyć się, że osoba trzecia rozporządzi uzyskaną korzyścią na rzecz kolejnej osoby. (Zbycie na rzecz kolejnej osoby). Wówczas powództwo należy skierować bezpośrednio przeciwko osobie, na rzecz której rozporządzenie nastąpiło, ale tylko wówczas, jeżeli rozporządzenie było nieodpłatne lub osoba czwarta wiedziała o okolicznościach uzasadniających uznanie czynności prawnej za bezskuteczną (art. 531 § 2 k.c.). Formułując żądanie, należy zatem wnioskować o uznanie za bezskuteczną czynności prawnej między osoba trzecią a osobą czwartą w stosunku do wierzyciela. W uzasadnieniu musimy wykazać zaistnienie przesłanek po stronie osoby trzeciej wymaganych przez przepis art. 527 k.c. i dodatkowych przesłanek z art. 531 § 2 po stronie osoby czwartej.
WNIOSEK O ZABEZPIECZENIE ROSZCZENIA PAULIAŃSKIEGO:
Dobrze jest również zawrzeć w pozwie wniosek o zabezpieczenie roszczenia pauliańskiego. Należy uprawdopodobnić roszczenie i interes prawny w udzieleniu zabezpieczenia (art. 7301 k.p.c.). Uprawdopodobnienie roszczenia pauliańskiego polega na ponownym wykazaniu, że przesłanki z przepisu art. 527 k.c. zostały spełnione. Natomiast uprawdopodobnienie interesu prawnego to wskazanie, że brak zabezpieczenia poważnie utrudni osiągnięcie celu postępowania. Następnie należy wskazać sposób zabezpieczenia. Należy pamiętać, że roszczenie pauliańskie jest roszczeniem o charakterze niepieniężnym, w związku z czym można wskazać tylko takie sposoby zabezpieczenia, które zostały przewidziane dla roszczeń niepieniężnych. W tym przypadku sposobem zabezpieczenia może być jedynie zakaz zbywania i obciążania przedmiotu. Jeżeli zbytym przedmiotem była nieruchomość, konieczne jest złożenie wniosku o wpis ostrzeżenia w księdze wieczystej o zakazie zbywania i obciążania nieruchomości. Nie można żądać wpisania hipoteki na nieruchomości, bo ta zabezpiecza jedynie roszczenie pieniężne.
CZY SĄD NADAJE KLAUZULĘ WYKONALNOŚCI NA WYROK ZE SKARGI PAULIAŃSKIEJ?
Wyrok uwzględniający skargę pauliańską jest orzeczeniem o charakterze konstytutywnym, który nie nadaje się do egzekucji. Nie może mu zostać nadana klauzula wykonalności. A zatem ewentualny wniosek o nadanie klauzuli wykonalności zostanie również oddalony (Nadanie wyrokowi ze skargi pauliańskiej klauzuli wykonalności).
EGZEKUCJA NA PODSTAWIE WYROKU ZE SKARGI PAULIAŃSKIEJ
Po uzyskaniu prawomocnego orzeczenia uwzględniającego naszą skargę, podejmujemy kroki mające na celu wszczęcie postępowania egzekucyjnego. Wniosek egzekucyjny kierujemy przeciwko dłużnikowi (nie osobie trzeciej) na podstawie tytułu wykonawczego uzyskanego przeciwko niemu, jednocześnie załączając wyrok uzyskany na skutek wniesienia skargi pauliańskiej. We wniosku wskazujemy składnik majątku, z którego przeprowadzenia egzekucji się domagamy. Wówczas komornik dokona jego zajęcia tak, jak gdyby przedmiot ten nigdy nie wyszedł z majątku dłużnika, a my będziemy mogli skutecznie dochodzić przysługującej nam wierzytelności.
