Podstawa prawna ustanowienia kuratora osoby nieznanej z miejsca pobytu – Wniosek o ustanowienie kuratora
Właściwe przepisy prawa znajdują się w art. 144 oraz 143 Kodeksu postępowania cywilnego.
Uprawdopodobnienie – przesłanka warunkująca wniosek o ustanowienie kuratora dla nieznanego z miejsca pobytu
Warunkiem ustanowienia kuratora jest uprawdopodobnienie, że miejsce pobytu strony nie jest znane. Obowiązek uprawdopodobnienia spoczywa na stronie, która złożyła wniosek o ustanowienie kuratora. Ustanowienie kuratora na podstawie art. 144 § 1 KPC jest możliwe jedynie w tym przypadku, gdy istnieje wyłącznie wątpliwość co do miejsca pobytu strony – tak Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 14 lutego 2006 r. sygn. akt II CSK 86/05. Dla ustanowienia kuratora nie jest wystarczające oświadczenie strony zainteresowanej ustanowieniem kuratora, że nie utrzymuje kontaktu z drugą stroną np. z mężem od dłuższego czasu i nie zna miejsca jego pobytu, ponieważ twierdzenia jednej strony nie stanowią o spełnieniu przesłanki uprawdopodobnienia. Dowód doręczenia pisma z adnotacją, że adresat wyprowadził się, powołany jako jedyny dowód na okoliczność, że miejsce pobytu strony nie jest znane, również nie odpowiada wymogom należytego uprawdopodobnienia, w takiej sytuacji wskazane byłoby przeprowadzenie np. wywiadu we właściwym urzędzie pocztowym (tak Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 15.12.2010 r. II Cz 150/10).
Co oznacza uprawdopodobnienie?
Uprawdopodobnienie nie oznacza dowodu (art. 243 KPC). Uprawdopodobnienie określane jest jako surogat dowodu zwolniony od ścisłych formalności dowodowych. Uprawdopodobnienie nie daje pewności co do prawdziwości twierdzeń o istnieniu konkretnego roszczenia, ale pozwala przyjąć, że jest ono prawdopodobne – tak Sąd Apelacyjny w Lublinie w postanowieniu z dnia 30 maja 2011 r. I ACz 462/11 w sprawie o zabezpieczenie roszczenia. Spełnienie przesłanki uprawdopodobnienia w sprawie o ustanowienie kuratora osoby nieznanej z miejsca pobytu powinno być oceniane przez sąd rygorystycznie. Uzasadnienie dla takiej surowej oceny wynika z faktu rosnącej liczby i częstotliwości wyjazdów zagranicznych oraz okresowych pobytów za granicą. Takie czasowe przebywanie za granicą nie oznacza, że miejsce pobytu strony nie jest znane. Zdarza się, że strona wie, gdzie przebywa druga strona np. wykonuje pracę za granicą, ale w postępowaniu sądowym twierdzi odmiennie, po to tylko, aby osiągnąć zamierzony skutek procesowy. Czy jednak podstępne działanie opłaca się? Odpowiedź poniżej.
W jaki sposób uprawdopodobnić, że miejsce pobytu strony nie jest znane?
Przykładowo strona może wystąpić do Wydziału Udostępniania Informacji
Departamentu Spraw Obywatelskich MSWiA o udzielnie informacji o adresie zameldowania strony (informacja i wzór wniosku). Inne możliwe środki dowodowe to np. dowód z przesłuchania świadka . W praktyce sądowej przesłanki ustanowienia kuratora dowodzone są przy pomocy takich dokumentów, jak: pisemne informacje biur adresowych lub organów ewidencji ludności. W miarę potrzeby i dla zapobieżenia ewentualnym nadużyciom, należałoby przesłuchać na tę okoliczność przeciwnika strony, dla której ma być ustanowiony kurator, domowników, sąsiadów, właściciela lub administratora domu itp. Samo zwrócenie się przez Sąd do Posterunku Policji, który przytoczył dane przez powódkę znane i w jej pismach do Sądu orzekającego przedstawione, nie może stanowić wypełnienia wymagania przewidzianego w art. 144 § 1 KPC zdanie 1 KPC – tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 30 czerwca 1997 r. I CKU 71/97. Podobnie Sąd Najwyższy wskazał w postanowieniu z dnia 15 grudnia 2010 r. II CZ 150/10, w którym stwierdził, że do uprawdopodobnienia, o którym mowa w art. 144 § 1 KPC nie wystarcza – po otrzymaniu dowodu pierwszego doręczenia w sprawie (wezwanie na rozprawę i odpis pozwu) z adnotacją, że adresat wyprowadził się – poprzestanie na informacji z Centralnego Biura Adresowego, z Urzędu Miasta i Krajowego Rejestru Skazanych.
Skutki ustanowienia kuratora bez dostatecznego uprawdopodobnienia.
Ustanowienie kuratora, jeśli nastąpiło bez dostatecznego uprawdopodobnienia, że miejsce pobytu strony nie jest znane, powoduje nieważność postępowania – tak Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 8 kwietnia 1998 r. III CKU 12/98. Przeprowadzenie postępowania z udziałem kuratora, jeśli kurator został ustanowiony bez dostatecznego uprawdopodobnienia, że miejsce pobytu strony nie jest znane, stanowi szczególny wypadek pozbawienia pozwanego możności obrony swych praw w procesie i skutkuje nieważnością postępowania – tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 10 kwietnia 1978 r. III CRN 40/78. Nieważność postępowania spowodowana pozbawieniem skarżącego możliwości działania na skutek ustanowienia w sprawie kuratora dla nieznanego z miejsca pobytu z naruszeniem art. 144 § 1 KPC stanowi podstawę żądania wznowienia postępowania na podstawie art. 401 pkt. 2 KPC.
Ustanowienie kuratora wyklucza egzekucję wyroku alimentacyjnego za granicą.
Ustanowienie kuratora osoby nieznanej z miejsca pobytu może okazać się brzemienne w skutkach. Po uprawomocnieniu się wyroku zasadzającego alimenty, jeśli dłużnik mieszka za granicą, wierzyciel występuje o wydanie zaświadczenia europejskiego tytułu egzekucyjnego celem prowadzenia egzekucji za granicą. Takiego zaświadczenia sąd nie wyda z tego powodu, że doręczenie do rąk kuratora wyklucza spełnienie minimalnych standardów związanych z doręczeniem dłużnikowi pisma wszczynającego postępowanie (art. 13 – 15 rozporządzenia (WE) nr 805/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia 2004 r.w sprawie utworzenia Europejskiego Tytułu Egzekucyjnego dla roszczeń bezspornych (Dz.U.UE L z dnia 30 kwietnia 2004 r.). Dlatego składając wniosek o ustanowienie kuratora należy rozważyć wszelkie za i przeciw tego rozwiązania.
