- Kiedy do przedawnienia roszczeń wynikających z umowy przewozu stosujemy Konwencję z dnia 19 maja 1956 r. o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów (CMR)?
- Jakie terminy przedawnienia dla roszczeń z tytułu międzynarodowej umowy przewozu?
- W jaki sposób wydłużyć termin przedawnienia?
- Czy roszczenie przedawnione w świetle Konwencji CMR może być przedstawione do potrącenia?
Kiedy do przedawnienia roszczeń wynikających z umowy przewozu stosujemy Konwencję o umowie międzynarodowego przewozu drogowego towarów (CMR)?
Umowy przewozu zawierane przez polskich przewoźników to umowy wykonywane w przeważającej mierze poza granicami kraju. W sytuacji, kiedy umowa dotyczy zarobkowego przewozu towarów, a miejsce przyjęcia przesyłki do przewozu i miejsce dostawy znajdują się w dwóch różnych krajach, niezależnie od miejsca zamieszkania i przynależności państwowej stron umowy, należy stosować postanowienia Konwencji CMR. Ze względu na stosunkowo krótki okres przedawnienia roszczeń, jakie mogą pojawić się na tle wykonywania umowy przewozu, warto znać terminy przedawnienia i sposób ich liczenia, aby nie „przegapić” momentu, w którym nasze roszczenie może być jeszcze skutecznie dochodzone.
Jakie terminy przedawnienia dla roszczeń z tytułu międzynarodowej umowy przewozu?
Roszczenia, jakie mogą powstać na tle wykonywania umowy przewozu, to przede wszystkim te związane z niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem obowiązków z niej wynikających. Zasadą jest, że roszczenia, które mogą wyniknąć z przewozów podlegających Konwencji CMR, przedawniają się po upływie 1 roku, a dnia wyjściowego dla rozpoczęcia biegu przedawnienia nie wlicza się do terminu przedawnienia. Gdy jednak zapoznamy się ze szczegółowymi zapisami Konwencji CMR, okazuje się, że nie zawsze będzie to termin roczny, a w zależności od rodzaju zdarzenia, z którego wywodzi się nasze roszczenie, może być on dłuższy i liczony jest w odmienny sposób.
Dla ułatwienia w przedstawionej poniżej tabeli zestawione zostały rodzaje zdarzeń, od których należy liczyć bieg przedawnienia dla roszczeń z nich wynikających oraz terminy ich przedawnienia.
| RODZAJ ZDARZENIA | DZIEŃ, OD KTÓREGO PRZEDAWNIENIE ROZPOCZYNA BIEG |
| częściowe zaginięcie, uszkodzenie, opóźnienie dostawy | 1 rok od dnia wydania przesyłki |
| całkowite zaginięcie | 1 rok od 30 dnia po upływie umówionego terminu dostawy, jeżeli termin nie był umówiony – od 60 dnia po przyjęciu towaru przez przewoźnika; |
| inne przypadki np. brak zapłaty wynagrodzenia za wykonany przewóz | 1 rok od upływu trzymiesięcznego terminu od dnia zawarcia umowy przewozu |
Poniższe przykłady obrazują natomiast, w jaki sposób w praktyce należy liczyć bieg przedawnienia.
Przykład 1: Przedawnienie roszczenia o odszkodowanie z tytułu opóźnienia w przewozie.
Walery Krajewski prowadzi firmę transportową pod nazwą „Transport i Spedycja”. Inny przedsiębiorca – Marcin Nowak działający jako podwykonawca firmy transportowej z Gdańska – zlecił Waleremu Krajewskiemu wykonanie przewozu towarów na trasie Warszawa – Kopenhaga. Przesyłka została wydana przewoźnikowi w dniu 02.03.2010 r. i miała zostać dostarczona do magazynu w Kopenhadze w dniu 06.03.2010 r. Na skutek opóźnienia w przewozie przesyłka dotarła do miejsca przeznaczenia dopiero w dniu 08.03.2010 r. Na skutek opóźnienia Marcin Nowak poniósł szkodę, ponieważ z powodu niedotrzymania terminu dostawy, musiał zapłacić karę umowną, jaką obciążyła go firma spedycyjna z Gdańska. W październiku 2011 r. Marcin Nowak postanowił dochodzić od Walerego Krajewskiego odszkodowania z tytułu nieterminowego wykonania umowy przewozu. Czy roszczenie przysługujące Marcinowi Nowakowi może być skutecznie dochodzone przed sądem? W jaki sposób przed zasądzeniem roszczenia może bronić się przewoźnik?
Nie ma przeszkód, aby Marcin Nowak skierował sprawę do sądu. Z uwagi jednak na upływ rocznego terminu, roszczenie uległo przedawnieniu i pan Marcin musi się liczyć z tym, że w razie podniesienia przez przewoźnika zarzutu przedawnienia, przegra sprawę. W jaki sposób obliczyć, kiedy roszczenie się przedawniło? Dla rozpoczęcia biegu przedawnienia kluczowa jest data wydania przesyłki t.j. 02.03.2010 r. Ponieważ dla rozpoczęcia biegu przedawnienia nie wlicza się dnia, od którego termin ten rozpoczyna swój bieg, roczny termin przedawnienia liczymy od dnia następnego t.j. 03.03.2010 r. i upływa on w dniu 03.03.2011 r.
Przykład 2: Przedawnienie roszczenia o odszkodowanie w razie całkowitego zaginięcia przesyłki.
Producent lodówek „Elma” sp. z o.o. zleciła firmie przewozowej „Międzynarodowy Transport i logistyka” sp. z o.o. transport lodówek z Polski do Hamburga. Lodówki miały zostać dostarczone do magazynu marketu zajmującego się sprzedażą sprzętu RTV i AGD na kilka dni przed jego oficjalnym otwarciem w dniu 04.05.2010 r. Podczas transportu towar został skradziony. W jaki sposób obliczyć termin przedawnienia roszczenia w razie zaginięcia przesyłki?
Dla określenia początku biegu terminu przedawnienia w pierwszej kolejności należy ustalić termin dostawy przesyłki, który w tym przypadku określony został w umowie na 04.08.2010 r. Do tej daty należy dodać 30 dni. Ponieważ do rozpoczęcia biegu przedawnienia nie wlicza się dnia, od którego termin ten rozpoczyna swój bieg, 30 dni upływa w dniu 03.09.2010 r. Roczny termin przedawnienia liczymy od dnia następnego t.j. 04.09.2010 r. i upływa on 04.09.2011 r.
3. W jaki sposób wydłużyć termin przedawnienia?
Interesującą kwestią jest możliwość wydłużenia biegu przedawnienia poprzez jego zawieszenie. Z uwagi na to, że do terminu przedawnienia nie wliczamy okresu zawieszenia, termin przedawnienia przesuwa się o okres zawieszenia. W interesie osoby, której przysługuje roszczenie z tytułu umowy przewozu, jest więc podjęcie czynności, które w świetle Konwencji CMR zawieszą jego bieg.
PISEMNA REKLAMACJA
Czynnością taką jest zgłoszenie pisemnej reklamacji. Sama Konwencja CMR nie definiuje pojęcia „reklamacja”. Pojawia się pytanie, co kryje się pod tym terminem i czy można je rozumieć także jako wezwanie do zapłaty wynagrodzenia za wykonanie transportu. Kwestia ta nie została jednoznacznie rozstrzygnięta. Próbę wyjaśnienia tego pojęcia podjął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 05.12.2003 r. (IV CK 264/02). Zgodnie z wyrażonym w tym orzeczeniu stanowiskiem „Konwencja CMR nie stawia […] żadnych wymogów odnoszących się do nazwy pisma, zawierającego reklamację. Pismo to może więc być nazwane „reklamacją”, ale także „wezwaniem do zapłaty”, „żądaniem zapłaty”, czy w jakikolwiek inny sposób, może też nazwy nie zawierać wcale. Istotna jest bowiem nie nazwa pisma, ale jego treść, z którego w sposób nie budzący wątpliwości powinien wynikać tytuł dochodzonego roszczenia.” Zgodnie z tym skierowanie wezwania do zapłaty można traktować jako spełniające wymóg zgłoszenia reklamacji. Wątpliwości nasuwają się jednak w kontekście art. 32 ust. 2 Konwencji CMR, w którym mowa o tym, że reklamacja jest kierowana do przewoźnika, z czego można wnioskować, że skutek wniesienia reklamacji, jakim jest zawieszenie biegu przedawnienia, dotyczy tylko roszczeń przysługujących przeciwko przewoźnikowi. Z literalnego brzmienia tego przepisu wynikałoby, że skutek taki nie nastąpi, jeżeli to przewoźnik wystąpi do swojego kontrahenta z wezwaniem o zapłatę przysługującego mu wynagrodzenia.
SKUTKI WNIESIENIA REKLAMACJI
Reklamacja zawiesza przedawnienie do dnia, w którym przewoźnik na piśmie odrzuci reklamację i zwróci załączone do niej dokumenty. Zawieszenie biegu terminu przedawnienia trwa do chwili wystąpienia zdarzeń i może trwać bezterminowo, jeżeli przewoźnik nie ustosunkuje się do reklamacji. Takie stanowisko potwierdza wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22.11.2007 r. (III CSK 150/07). W razie częściowego przyjęcia reklamacji bieg przedawnienia wznawia się tylko dla tej części reklamacji, która jest sporna.
Istotną kwestią uregulowaną w Konwencji CMR odmiennie od ustawy z dnia 15.11.1984 r. Prawo przewozowe jest to, że dla dochodzenia roszczenia przed sądem nie jest konieczne wyczerpanie przedsądowego trybu reklamacyjnego.
3. Czy roszczenie przedawnione w świetle Konwencji CMR może być przedstawione do potrącenia?
Ciekawą regulację zawiera Konwencja w odniesieniu do roszczeń już przedawnionych. W świetle jej postanowień roszczenie przedawnione nie może być więcej podnoszone, nawet w postaci wzajemnego powództwa lub zarzutu. Należy przyjąć, że roszczenie przedawnione nie może być podnoszone w żaden sposób, ponieważ jest wyłączone z obrotu. Nie może zatem zostać przedstawione w formie zarzutu potrącenia czy też powództwa wzajemnego.
