Odpowiedzialność odszkodowawcza państwa członkowskiego wobec osoby fizycznej za naruszenie prawa unijnego.

Odpowiedzialność państwa członkowskiego za naruszenie prawa unijnego:

1. BRAK TRANSPOZYCJI DYREKTYWY do prawa krajowego;
2. ZANIECHANIE LEGISLACYJNE.

• wyrok ETS z dnia 19 listopada 1991 r.  sprawach połączonych C‑6/90 i C‑9/90 w ramach zawisłego przed tym sądem sporu między Andreą Francovichem a Republiką Włoską oraz między Danilą Bonifaci i in. a Republiką Włoską.

Stan faktyczny:

Sprawa pojawiła się na tle dyrektywy nr 80/987 mającej na celu  zapewnienie pracownikom wspólnotowego minimum ochrony w przypadku niewypłacalności pracodawcy. Republika Włoska nie wprowadziła w życie przepisów ustawodawczych, wykonawczych i administracyjnych niezbędnych w celu zastosowania się do dyrektywy w terminie, który upłynął w dniu 23 października 1983 r.

Główne tezy orzeczenia:

ZASADY odpowiedzialności odszkodowawczej państwa członkowskiego za brak transpozycji dyrektywy:

1. Państwo członkowskie, które nie wydało w terminie przepisów wykonawczych nakazanych w dyrektywie, nie może powoływać się wobec jednostek na niewykonanie przez siebie zobowiązań nałożonych w tej dyrektywie. Stąd w każdym przypadku, gdy przepisy dyrektywy są, z punktu widzenia ich treści, bezwarunkowe i wystarczająco precyzyjne, w braku przepisów wykonawczych wydanych w terminie można się na nie powoływać przeciwko wszelkim przepisom krajowym niezgodnym z dyrektywą, a także jeżeli określają one prawa, na które jednostki mogą powoływać się wobec państwa (wyrok z dnia 19 stycznia 1982 r. w sprawie 8/81 Becker Rec. str. 53, pkt 24 i 25).
2. Państwo członkowskie nie odpowiada za każde naruszenie prawa, ale naruszenie kwalifikowane, które ma charakter dostatecznie poważny (natomiast sąd, jeśli naruszenie prawa miało charakter rażący).
3. Zasada odpowiedzialności państwa za szkody wyrządzone jednostkom poprzez naruszenie prawa wspólnotowego, które może być mu przypisane, jest nieodłączną częścią systemu traktatu.

PRZESŁANKI odpowiedzialności odszkodowawczej państwa członkowskiego za brak transpozycji dyrektywy:

1. Gdy państwo członkowskie narusza obowiązek podjęcia wszelkich działań niezbędnych w celu osiągnięcia celu założonego w dyrektywie, pełna skuteczność tej normy prawa wspólnotowego wymaga istnienia prawa do uzyskania naprawienia szkody, o ile zostaną spełnione trzy przesłanki. (1) Pierwsza z nich polega na tym, by rezultat zamierzony w dyrektywie obejmował przyznanie jednostkom określonych uprawnień (2) Drugą przesłanką jest możliwość określenia treści tych uprawnień na podstawie przepisów dyrektywy. (3) Trzecia przesłanka to istnienie związku przyczynowego między naruszeniem zobowiązania ciążącego na państwie, a poniesioną przez poszkodowanych szkodą.
2. Spełnienie tych przesłanek wystarczy do powstania po stronie jednostek prawa do uzyskania naprawienia szkody, bezpośrednio na podstawie prawa wspólnotowego.
3. Naprawienie przez państwo skutków spowodowanej szkody odbywać się winno w ramach krajowego prawa zobowiązań.
4. Przesłanki materialne i formalne w zakresie naprawienia szkody, określone w ustawodawstwie poszczególnych krajów, nie mogą być mniej korzystne, niż w przypadku podobnych roszczeń o charakterze wewnętrznym i nie mogą być ustalone w sposób powodujący, że uzyskanie odszkodowania będzie praktycznie niemożliwe lub nadmiernie utrudnione.

Niniejsze orzeczenie potwierdza, że Trybunał Sprawiedliwości może orzekać na podstawie zasad ogólnych, ponieważ zasady ogólne stanowią element dorobku wspólntowego obok prawa pozytywnego. Zasady ogólnr stanowią integralną część Traktatu. Elementem dorobku wspólnotowego „acquis” są również orzeczenia Trybunału Sprawiedliwości, które mają charakter prawotówrczy.

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ODZKODOWAWCZA PAŃSTWA CZŁONKOWSKIEGO ZA DZIAŁANIE LUB ZANIECHANIE LEGISLACYJNE (SZERZEJ ZA NARUSZENIE PRAWA UNII):

• WYROK z dnia 5 marca 1996 r. w sprawach połączonych C‑46/93 i C‑48/93 Brasserie du pêcheur SA a Bundesrepublik Deutschland  (sprawa czysotości piwa))oraz The Queen a Secretary of State for Transport ex parte: Factortame Ltd i in (sprawa armatorów statków hiszpańskich na wodach brytyjskich).

Stan faktyczny Brasserie du pêcheur SA a Bundesrepublik Deutschland:

Republika Federalna Niemiec zakazała sprzedaży pod nazwą „Bier” (piwo) piwa produkowanego zgodnie z prawem w innych państwach członkowskich według odmiennych receptur, jak i zakazała importu piwa zawierającego dodatki. Zabroniono w Niemczech sprzedaży jako piwa, piwa produkowanego we Francji, ponieważ piwo francuskie zawierało środki konserwujące niedopuszczalne według receptury niemieckiej.

Stan faktyczny The Queen a Secretary of State for Transport ex parte: Factortame Ltd i in.:

Brytyjska ustawa o marynarce handlowej przewidywała ustanowienie nowego rejestru brytyjskich statków rybackich i uzależniała rejestrację tych statków, w tym statków już ujętych w istniejącym rejestrze, od spełnienia określonych warunków co do obywatelstwa, miejsca pobytu i miejsca zamieszkania właścicieli. Statków rybackich, które nie mogły zostać wpisane do nowego rejestru, nie wolno było używać do połowów.

1. W sytuacji braku w traktacie postanowień normujących wprost i w sposób precyzyjny konsekwencje naruszenia przez państwa członkowskie prawa wspólnotowego obowiązkiem Trybunału jest, w ramach powierzonego mu w art. 164 zadania czuwania nad przestrzeganiem prawa w wykładni i stosowaniu traktatu, rozstrzygnąć tego rodzaju kwestię zgodnie z powszechnie przyjętymi zasadami wykładni, a w szczególności z uwzględnieniem podstawowych zasad wspólnotowego porządku prawnego oraz, ewentualnie, zasad podstawowych wspólnych dla systemów prawnych państw członkowskich.
2. Przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej państwa z tytułu bezprawności legislacyjnej: (1) norma, na którą powłuje się skarżący musi nadawać uprawnienia, (2) naruszenie było wystarczająco poważne, (3) związek przyczynowy pomiędzy naruszeniem zobowiązania ciążącego na państwie członkowskim a szkodą;
   
3. Naruszenie prawa jest oczywiste, jeśli było utrzymywane pomimo orzeczenia Trybunału stwierdzającego naruszenie wydanego w trybie skargi na naruszenie prawa (postępowanie Komisji przeciwko państwu), orzeczenia prejudycjalnego, bądź pomimo pomimo ustalonego orzeczenia w podobnych sprawach. Oznacza to, że orzekanie organu sądowego wbrew dorobkowi orzeczniczemu jest utożsamiane z bezprawnością. Orzecznictwo staje się źódłem prawa. W Ordynacji podatkowej orzeczenie ETS jest podstawą wznowienia postępowania.

https://www.i-kancelaria.pl/index.php/publikacje/publikacje/pierwszenstwo_prawa_wspolnotowego_przed_konstytucja_krajowa

Aplikantka radcowska Sylwia Gładysz

Powiązane publikacje:

• Pierwszeństwo prawa unijnego przed prawem krajowym.
• Odpowiedzialność odszkodowawcza państwa członkowskiego wobec osoby fizycznej za naruszenie prawa unijnego.
• Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej.