KPK i KK dla radcy prawnego. Oskarżyciel prywatny. Prywatny akt oskarżenia.

OSKARŻYCIEL PRYWATNY – PRYWATNY AKT OSKARŻENIA

ZAKRES OPRACOWANIA:

1. Przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego stypizowane w KK.
2. Terminy przedawnienia w sprawie z oskarżenia prywatnego art. 101 § 2 KK.
3. Postępowanie w sprawie z oskarżenia prywatnego art. 485 – art. 499 KPK.
4. Prywatny akt oskarżenia – treść art. 487 KPK oraz art. 119 KPK.
5. Odstąpienie od oskarżenia art. 496 KPK. Zgoda oskarżonego.
6. Wzajemny akt oskarżenia art. 497 KPK.

Podstawa prawna: art. 59 – 61 KPK, art. 485 – 499 KPK.

Oskarżycielem prywatnym jest pokrzywdzony w sprawach ściganych z oskarżenia prywatnego: art. 59 KPK w zw. z art. 49 § 1 KPK.

• „Bezspornym jest, że pod swoim adresem każda osoba czująca się pokrzywdzona zniesławiającymi wypowiedziami ma prawo wystąpić z aktem oskarżenia w postępowaniu prywatnoskargowym”. Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 2 sierpnia 2002 r. IV KKN 566/98.
• „Zasada jedności czynu wyłącza proceduralną możliwość zarówno jednoczesnego toku kilku postępowań o ten sam czyn jak i ponowne osądzenie tego samego czynu również w trybie prywatno-skargowym. Jeżeli jedną wypowiedzią sprawcy dwie lub więcej osób zostało zniesławionych (znieważonych), a konstrukcja tego zniesławienia jest niepodzielna, to osądzenie czynu na skutek skargi jednego z pokrzywdzonych zamyka proces dla innych (art. 17 § 1 pkt 1 KPK), skoro na czas nie przyłączyli się do oskarżenia (art. 59 § 2 KPK)”. Wyrok Sądu Okręgowego z dnia 8 maja 2008 r. II Ka 157/08.

Przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego stypizowane w KK:

• lekkie uszkodzenie ciała (art. 157 § 2 w zw. z art. 157 § 4 KK),
• nieumyślne uszkodzenie ciała, jeżeli naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia nie trwał dłużej niż siedem dni (art. 157 § 3 w zw. z art. 157 § 4 KK),
• zniesławienie (art. 212 § 1 i 2 w zw. z art. 212 § 4 KK),
• zniewaga (art. 216 § 1-3 w zw. z art. 216 § 5 KK),
• naruszenie nietykalności cielesnej (art. 217 § 1 i 2 w zw. z art. 217 § 3 KK)
• przestępstwa określone w ustawach pozakodeksowych.

• Przestępstwo z oskarżenia prywatnego okazuje się przestępstwem z oskarżenia publicznego: „Z przepisu art. 11 pkt 4 KPK wynika wprost, że jeśli w sprawie brak jest skargi uprawnionego oskarżyciela nie wszczyna się postępowania, a wszczęte umarza. Jeśli zatem oskarżyciel prywatny wniósł do sądu akt oskarżenia o przestępstwo prywatnoskargowe, a sąd dostrzegł w zarzucanym oskarżonemu czynie cechy przestępstwa publiczno-skargowego, powinien z powodu braku skargi uprawnionego oskarżyciela, postępowanie umorzyć i akta sprawy przesłać prokuratorowi (art. 256 § 2 KPK)” –  postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 września 1982 r. VI KZP 15/82.

Terminy przedawnienia w sprawie z oskarżenia prywatnego art. 101 § 2 KK.

Art. 101. § 2 KK. Karalność przestępstwa ściganego z oskarżenia prywatnego ustaje z upływem roku od czasu, gdy pokrzywdzony dowiedział się o osobie sprawcy przestępstwa, nie później jednak niż z upływem 3 lat od czasu jego popełnienia.

W razie wszczęcia w ww. okresie postępowania przeciwko osobie wydłuża się on jeszcze o 5 lat od zakończenia okresu poprzedniego (art. 102 KK).

► Przy przestępstwach z oskarżenia prywatnego (art. 101 § 2 KK) termin 5 – letni z art. 102 KK liczymy od zakończenia rocznego okresu od czasu, gdy pokrzywdzony dowiedział się o osobie sprawcy przestępstwa pod warunkiem, że przed upływem okresu przedawnienia karalności pokrzywdzony wniósł akt oskarżenia do sądu (art. 59 KPK, art. 487 KPK) lub złożył skargę na Policji (art. 488 § 1 KPK), co oznacza wszczęcie postępowania przeciwko osobie.

• „Z treści przepisów art. 101 § 2 i art. 102 KK wynika, że karalność przestępstwa ściganego z oskarżenia prywatnego ustaje z upływem 5 lat od zakończenia rocznego okresu od czasu, gdy pokrzywdzony dowiedział się o osobie sprawcy przestępstwa” – Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6 lipca 2004 r. V KK 149/04.

Po wszczęciu postępowania przedawnienie karalności, które nastąpiło w jego toku stanowi bezwzględną przyczynę odwoławczą, o której mowa w art. 439 § 1 pkt. 9 KPK, która prowadzi do uchylenia orzeczenia na korzyść oskarżonego (art. 439 § 2 KPK).

Postępowanie w sprawie z oskarżenia prywatnego art. 485 – art. 499 KPK.

Do spraw z oskarżenia prywatnego w zakresie nieuregulowanym art. 484 – art. 499 KPK stosuje się przepisy KPK o postępowaniu uproszczonym.

OSKARŻYCIEL PRYWATNY może:

1. wnieść akt oskarżenia bezpośrednio do sądu (art. 487 KPK)

LUB

2. złożyć pisemną lub ustną skargę na Policji (art. 488 § 1 KPK):

• skargę nie należy utożsamiać z zawiadomieniem o popełnieniu przestępstwa;
• Policja po otrzymaniu skargi i ewentualnym zabezpieczeniu dowodów przesyła skargę do właściwego sądu (skargę składa się na Policji w sytuacji, gdy pokrzywdzony nie posiada np. danych o sprawcy przestępstwa).

• Uchwała Sądu Najwyższego – Izba Karna z dnia 15 kwietnia 1971 r. VI KZP 79/70 złożenie skargi na Policji przerywa bieg terminu przedawnienia:

  „Użyte w art. 50 par. 1 KPK określenie „prokurator może wszcząć postępowanie” oznacza, że prokurator uprawniony jest do wszczęcia postępowania przygotowawczego, które powinno się wyrażać w wydaniu przez niego postanowienia w tym względzie. Wydanie przez prokuratora postanowienia o wszczęciu postępowania przygotowawczego na podstawie art. 50 par. 1 KPK przeciwko określonej osobie przed upływem przedawnienia określonego w art. 105 par. 2 KK przerywa bieg tego przedawnienia (art. 106 KK), chyba że przerwa przedawnienia nastąpiła wcześniej w warunkach określonych niżej. W sprawie o przestępstwa ścigane z oskarżenia prywatnego, za wszczęcie postępowania przerywające w myśl art. 106 KK bieg przedawnienia należy uważać bądź wniesienie przez pokrzywdzonego aktu oskarżenia do sądu (art. 49 par. 1 KPK), bądź złożenie przez niego przeciwko określonej osobie skargi do prokuratora lub Milicji Obywatelskiej w trybie art. 435 KPK, jeżeli oczywiście nastąpi to przed upływem przedawnienia określonego w art. 105 par. 2 KK”.

PROKURATOR wszczyna lub wstępuje do postępowania wszczętego w sprawach o przestępstwo ścigane z oskarżenia prywatnego, jeżeli wymaga tego interes społeczny a postępowanie toczy się wówczas z urzędu (art. 60 § 1 i § 2 KPK). W takiej sytuacji oskarżyciel prywatny korzysta z prawa oskarżyciel posiłkowego (art. 60 § 2 KPK).

Prywatny akt oskarżenia – treść art. 487 KPK oraz art. 119 KPK.

Prywatny akt oskarżenia stanowi odformalizowane pismo procesowe. W odróżnieniu od aktu oskarżenia oskarżyciela posiłkowego w przypadku aktu oskarżenia oskarżyciela prywatnego nie ma przymusu adwokacko – radcowskiego.

Art. 487 KPK stanowi lex specialis do art. 332 i art. 333 KPK, ale do prywatnego aktu oskarżenia stosuje się art. 119 KPK (prywatny akt oskarżenia powinien zawierać krótkie uzasadnienie).W przypadku  aktu oskarżenia sporządzanego przez profesjonalnego pełnomocnika wskazane jest zachowanie ponadto wymogów określonych w art. 332 KPK i art. 333 § 1 KPK.

Art. 487 KPK. Akt oskarżenia może ograniczyć się do:

– oznaczenia osoby oskarżonego,

– zarzucanego mu czynu

– wskazania dowodów, na których opiera się oskarżenie.

Art. 119 KPK. § 1. Pismo procesowe powinno zawierać:

1) oznaczenie organu, do którego jest skierowane, oraz sprawy, której dotyczy,

2) oznaczenie oraz adres wnoszącego pismo,

3) treść wniosku lub oświadczenia, w miarę potrzeby z uzasadnieniem,

4) datę i podpis składającego pismo.

§ 2. Za osobę, która nie może się podpisać, pismo podpisuje osoba przez nią upoważniona, ze wskazaniem przyczyny złożenia swego podpisu.

Wnosząc akt oskarżenia oskarżyciel prywatny uiszcza zryczałtowaną równowartość wydatków w kwocie wynosi 300 zł (art. 621 § 1 i 2 KPK oraz rozp. MS z 28.5.2003 r. w sprawie wysokości zryczałtowanej równowartości wydatków w sprawach z oskarżenia prywatnego, Dz.U. Nr 104, poz. 980).

Jeśli prywatny akt oskarżenia nie odpowiada wymaganiom formalnym, wówczas sąd wzywa oskarżyciela prywatnego do usunięcia braku w terminie siedmiu dni (art. 120 § 1 KPK).

Odstąpienie od oskarżenia art. 496 KPK. Zgoda oskarżonego.

► Zgoda oskarżonego nie jest wymaga, jeśli oskarżyciel prywatny odstąpi od oskarżenia aż do rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej. Sąd jest związany odstąpieniem oskarżyciela prywatnego od oskarżenia, co skutkuje umorzeniem postępowania.

► NATOMIAST jeśli oskarżyciel prywatny chce odstąpić od oskarżenia w terminie późniejszym przed prawomocnym zakończeniem postępowania, wymagana jest zgoda oskarżonego.

► Niestawiennictwo oskarżyciela prywatnego i jego pełnomocnika na rozprawie głównej bez usprawiedliwionych powodów uważa się za odstąpienie od oskarżenia. Taki skutek wywoła niestawiennictwo oskarżyciela prywatnego lub pełnomocnika bez względu na to, czy miało miejsce na pierwszej czy kolejnej rozprawie głównej.

• Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 23 września 2008 r. I KZP 19/08:

  „Niestawiennictwo oskarżyciela prywatnego i jego pełnomocnika na rozprawie głównej bez usprawiedliwienia, w każdej fazie jej prowadzenia, powoduje umorzenie postępowania na podstawie art. 496 § 3 i § 1 KPK, przy czym, jeżeli niestawiennictwo takie ma miejsce po rozpoczęciu przewodu sądowego na pierwszej rozprawie głównej, warunkiem umorzenia jest wyrażenie zgody przez oskarżonego – art. 496 § 2 KPK”.

Wzajemny akt oskarżenia art. 497 KPK.

Art. 497 KPK § 1. Oskarżony może aż do rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głównej wnieść przeciwko oskarżycielowi prywatnemu będącemu pokrzywdzonym wzajemny akt oskarżenia o ścigany z oskarżenia prywatnego czyn, pozostający w związku z czynem mu zarzucanym. Sąd rozpoznaje wówczas łącznie obie sprawy.

Wzajemny akt oskarżenia może wnieść tylko oskarżony przeciwko oskarżycielowi prywatnemu.

Termin: aż do rozpoczęcia przewodu sądowego na rozprawie głownie jest terminem prekluzyjnym.

Sprawy z oskarżeń wzajemnych muszą pozostawać w związku.

Aplikantka radcowska Sylwia Gładysz