W artykule omówiona została droga egzekwowania należności alimentacyjnych przez wierzycieli polskich wobec dłużników, którzy przebywają poza granicami kraju w innym państwie członkowskim należącym do UE.
Dłużnik alimentacyjny, który wyjechał za granicę, aby tym samym uniknąć zapłaty alimentów, nie pozostaje bezkarny. Przepisy unijne i zharmonizowane z nimi przepisy polskie pozwalają wierzycielom alimentacyjnym, sięgnąć po przychody osiągane przez dłużników za granicą celem zaspokojenia należności alimentacyjnych. Procedura egzekwowania alimentów za granicą nie jest skomplikowana, ponieważ odbywa się za pośrednictwem sądu polskiego, nie wiąże się z kosztami a ponadto wierzyciel może liczyć na pomoc sądu polskiego. Przyjazne, proste procedury mają zachęcić wierzycieli do korzystania z narzędzi stworzonych z myślą o ochronie ich interesów.
Procedura dotycząca transgranicznych roszczeń alimentacyjnych została uregulowana w Rozporządzeniu Rady(WE) NR 4/2009 z dnia 18 grudnia 2008 r. w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń oraz współpracy w zakresie zobowiązań alimentacyjnych (Dz.U.UE L z dnia 10 stycznia 2009 r.)
Kim jest dłużnik alimentacyjny a kim wierzyciel alimentacyjny oraz czym są alimenty?
Kluczowa informacja – wierzyciel nie musi znać adresu dłużnika.
Wniosek o wykonanie orzeczenia zasadzającego alimenty w innym państwie członkowskim.
Dokumenty do celów wykonania orzeczenia o zasądzeniu alimentów w innym państwie członkowskim.
Co dzieje się po przekazaniu wniosku przez sąd polski do organu w innym państwie członkowskim?
Kim jest dłużnik alimentacyjny a kim wierzyciel alimentacyjny oraz czym są alimenty?
Wierzyciel alimentacyjny to osoba, na której rzecz zostały zasądzone alimenty np. syn, córka, żona. Dłużnik alimentacyjny to przeciwnik wierzyciela alimentacyjnego czyli osoba, która na mocy orzeczenia sądowego zobowiązana jest do płacenia alimentów np. mąż, ojciec. Alimenty (zobowiązanie alimentacyjne) to należność, którą dłużnik alimentacyjny powinien uiszczać na rzecz wierzyciela. Wierzyciel alimentacyjny, aby móc dochodzić zapłaty alimentów za granicą musi najpierw w sądzie polskim uzyskać prawomocne orzeczenie sądowe zasadzające alimenty. Procedura pozwalająca na egzekwowanie alimentów za granicą znajduje zastosowanie także do ugód sądowych. Natomiast niewystarczające okaże się „prywatne” porozumienie zawarte przez wierzyciela i dłużnika, co do wysokości alimentów. W takiej sytuacji konieczne będzie wniesienie do sądu pozwu o zapłatę (i ewentualne zawarcie ugody sądowej), ponieważ co do zasady alimenty za granicą mogą być egzekwowane na podstawie orzeczenia sądowego. Orzeczenie zasądzające alimenty wydane przez sąd polski jest jednak wykonalne w innym państwie członkowskim bez dokonywania dodatkowych formalności.
Kluczowa informacja – wierzyciel nie musi znać adresu dłużnika.
Ogromnym ułatwieniem dla wierzycieli jest okoliczność, że alimenty mogą być egzekwowane za granicą, nawet jeśli wierzyciel nie zna adresu dłużnika. Jedyne potrzebne dane to kraj, w którym dłużnik przebywa oraz ostatni znany adres. Wystarczające zatem okażą się informacje, że dłużnik przybywa w Anglii, w Niemczech, w Holandii, czy w innym państwie członkowskim oraz podanie ostatniego znanego wierzycielowi miejsca pobytu dłużnika. Organ w państwie, do którego trafi wniosek o odzyskanie należności alimentacyjnych, podejmuje we własnym zakresie działania, mające na celu ustalenie dokładnego miejsca pobytu dłużnika, nie obciążając wierzyciela jakimikolwiek kosztami. Takie czynności mogą przedłużyć procedurę o kilka miesięcy, ale mimo wszystko warto czekać, ponieważ brak wiedzy o adresie dłużnika, nie skazuje z góry wniosku na niepowodzenie. Praktyka sądowa potwierdza, że wielokrotnie adres dłużnika został ustalony a następnie alimenty zostały wyegzekwowane. Każda inna informacja o dłużniku, jaką dysponuje wierzyciel np. PESEL, dane z dowodu osobistego, imiona rodziców, poprzedni pracodawca, nazwiska i adresy członków rodziny dłużnika, dane dotyczące pojazdu lub nieruchomości, których dłużnik jest właścicielem, informacje o US, czy ZUS mogą okazać się pomocne. Wierzyciel we własnym zakresie może wystąpić z pismem do konsulatu polskiego w innym państwie członkowskim o udzielnie informacji o adresie dłużnika, jego pracodawcy lub podanie innych danych dotyczących dłużnika, argumentując to celami związanymi z egzekucją należności pieniężnych i powołując się na orzeczenie sądowe zasądzające alimenty.
Inne aspekty efektywnej współpracy organów w państwach członkowskich w zakresie egzekwowania należności alimentacyjnych.
Właściwy organ centralny w państwie, do którego został przekazany wniosek, może ponadto podjąć działania mające na celu ustalenie dochodów lub majątku dłużnika, co przecież jest najważniejszym czynnikiem skuteczności egzekucji.
Wniosek o wykonanie orzeczenia zasadzającego alimenty w innym państwie członkowskim.
Konieczne jest złożenie wniosku o wykonanie orzeczenia w sprawie zobowiązań alimentacyjnych. Wniosek składa wierzyciel alimentacyjny. Wniosek składany jest do Sądu Okręgowego właściwego dla miejsca pobytu wierzyciela. Przykładowo jeśli wierzyciel mieszka we Wrocławiu właściwy będzie Sąd Okręgowy we Wrocławiu (VI Wydział Cywilny Wizytacyjny). Sąd polski ustala organ centralny za granicą, któremu wniosek zostanie przekazany. Wniosek sporządzony jest na formularzu, który wierzyciel może otrzymać w sądzie wraz z informacją, jak formularz należy wypełnić. We wniosku wierzyciel podaje m.in. informacje dotyczące sposobu płatności alimentów, czy ma być to płatność na wskazany rachunek bankowy wierzyciela czy też czekiem. Kompletny wniosek wraz z załącznikami sąd polski przekazuje do organu centralnego w państwie członkowskim, w którym dłużnik przebywa. Wniosek podlega prawu państwa, na terytorium którego alimenty mają być egzekwowane, czyli jeśli sąd polski przekazuje wniosek do sądu w Anglii, właściwe do rozpoznania wniosku będzie prawo angielskie. Wierzyciel może złożyć wniosek do sądu polskiego tylko, jeśli w Polsce ma miejsce pobytu.
Wniosek należy złożyć na formularzu stanowiącym załącznik nr VI do ww. rozporządzenia nr 4/2009.
Dokumenty do celów wykonania orzeczenia o zasądzeniu alimentów w innym państwie członkowskim.
Do wniosku, o którym mowa powyżej powinny zostać załączone następujące dokumenty:
– odpis prawomocnego orzeczenia sądowego zasadzającego alimenty wraz z klauzulą wykonalności (w praktyce o odpis orzeczenia zwraca się sąd okręgowy do sądu, który wydał orzeczenie),
– wyciąg z orzeczenia/ ugody sądowej w sprawie zobowiązań alimentacyjnych wydawany przez sąd polski na formularzu, zawierający informacje o wierzycielu, dłużniku oraz o zobowiązaniu alimentacyjnym m.in. jego kwocie (czy jest to kwota płatna jednorazowo/ w ratach), terminie płatności, odsetkach (o wyciąg wnioskuje wierzyciel alimentacyjny),
– dokument wykazujący stan zaległości i podający datę ich wyliczenia, w którym wskazuje się kwoty należne od dłużnika a także kwoty już otrzymane (wierzyciel uzyska informację w sądzie, jak taki dokument sporządzić).
Przy wypełnianiu formularza wniosku oraz w sprawie dokumentów do wniosku wierzyciel może liczyć na pomoc sądu, który czuwa nad tym, aby wszystkie dokumenty zostały zgromadzone.
Co dzieje się po przekazaniu wniosku przez sąd polski do organu w innym państwie członkowskim?
Organ w innym państwie członkowskim, do którego został skierowany wniosek, potwierdza jego wpływ w terminie 30 dni od dnia otrzymania oraz zawiadamia o podjętych wstępnych działaniach i wzywa o dodatkowe dokumenty lub informacje, jeśli okażą się potrzebne. Po upływie kolejnych 30 dni organ informuje sąd polski o stanie zaawansowania sprawy. Wyznacznikiem działania organów zajmujących się odzyskiwaniem należności alimentacyjnych powinno być stosowanie najszybszych i najskuteczniejszych metod. W praktyce okazuje się, że najszybciej działają organy w Niemczech (pierwszą informację sąd polski otrzymuje po upływie 2 – 3 tygodni), co nie do końca przekłada się na powodzenie egzekucji. Najwyższym wskaźnikiem ściągalności alimentów mogą pochwalić się angielskie organy egzekucyjne, co nie pozostaje bez znaczenia wobec faktu, że do tego kraju najczęściej kierowane są wnioski. W tym obszarze dobrze wypada też Holandia oraz Belgia. Natomiast na tle państw członkowskich blado wypadają Włochy i Hiszpania, głównie z powodu przewlekłego postępowania. Szanse na zaspokojenie wierzyciela alimentacyjnego są duże, ponieważ w przeważającej większości dłużnicy pracują legalnie i ujawniają swoje dochody, rejestrując się w zagranicznych organach rentowych i skarbowych. Należy dodać, że egzekucja należności alimentacyjnych odbywa się według przepisów postępowania egzekucyjnego obowiązujących w danym kraju, czyli jeśli np. wniosek został skierowany do Belgii, to według prawa belgijskiego.
Podsumowanie – dlaczego warto złożyć wniosek o egzekucję alimentów za granicą za pośrednictwem sądu polskiego?
Kluczowe korzyści:
bezpłatna procedura (wniosek nie podlegała opłacie), wierzyciel nie jest obciążany kosztami egzekwowania należności alimentacyjnych,wierzyciel nie musi znać adresu pocztowego dłużnika w innym kraju, wystarczy, że wie, w jakim państwie dłużnik przebywa,wierzyciel nie musi mieć pełnomocnika w państwie, w którym alimenty będą egzekwowane, od wierzyciela nie wolno wymagać tłumaczeń, zatem nie ma także dodatkowych kosztów tłumacza, dużą zaletą jest efektywna współpraca sądu polskiego z organami centralnymi w innych państwach członkowskich oparta przede wszystkim na najszybszych i najskuteczniejszych dostępnych ich sposobach komunikowania się,korzystny system pomocy prawnej, pomoc pracowników sądów polskich w procedurze związanej z egzekucją alimentów, w tym udzielanie szczegółowych wyjaśnień, informowanie o prawach, dochodzeniu roszczeń, pomoc przy wypełnieniu wniosku, udostępnianie formularzy, pomoc w uzyskaniu odpowiednich informacji o dochodach i innych aspektach sytuacji finansowej dłużnika, w tym informacji o położeniu jego majątku, procedura w języku polskim.
Uproszczona procedura przekazywania wniosków o wykonanie orzeczenia zasadzającego alimenty za pośrednictwem sądu polskiego wprowadzona na obszarze wspólnotowym niejednokrotnie decyduje o zaspokojeniu wierzyciela alimentacyjnego. Warto zatem z tej procedury korzystać, ponieważ z korzyścią dla wierzyciela główny ciężar aktywności został przerzucony na sąd a dochodzenie alimentów od dłużników przebywających za granicą dotyczy przede wszystkich krajów UE, zwłaszcza Anglii, Niemiec i Irlandii.
