Bankructwo konsumenckie w Anglii ucieczką przed długami w Polsce?

Wyjazd do Anglii, czy innego kraju Unii Europejskiej nie zawsze kładzie kres problemom, z którymi trzeba borykać się w ojczyźnie. Utrata pracy przy konieczności spłacania rat kredytów, może w bardzo krótkim czasie doprowadzić do ruiny finansowej. Niektórzy upatrują wyjścia z takiej sytuacji w ogłoszeniu upadłości konsumenckiej i często decydują się na procedurę oddłużeniową za granicą, bowiem „niepolskie” przepisy mogą okazać się łaskawsze dla dłużnika.

W artykule zostały omówione następujące kwestie:

1. Charakter prawny wspólnotowego rozporządzenia upadłościowego 1346/2000.
2. Zastosowanie unijnego rozporządzenia upadłosciowego do upadłości konsumenckiej. 
3. Sąd właściwy do prowadzenia konsumenckiego postępowania upadłościowego z elementem transgranicznym.
4. Porównanie bankructwa personalnego w Anglii i w Polsce.
5. Zgłoszenie wierzytelności przez wierzyciela zagranicznego.
6. Skutki oddłużenia za granicą dla egzekwowania długów w Polsce.

Artykuł porusza problematykę bankructwa osoby fizycznej o charakterze transgranicznym, w sytuacji gdy konsument posiada długi w więcej niż jednym Państwie Członkowskim. W tekście pojawiają się odniesienia do następujących aktów prawnych:

1. Prawa upadłościowego i naprawczego, czyli polskiej ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. (Dz.U. Nr 60, poz. 535) zwanej dalej ustawą
2. Rozporządzenia Rady (WE) Nr 1346/2000 (Dz.U.UE L z dnia 30 czerwca 2000 r.) zwanego dalej rozporządzeniem ( od dnia 26-06-2017 obowiązuje w większości Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/848 z dnia 20 maja 2015 r. w sprawie postępowania upadłościowego Dz.U.UE.L.2015.141.19 z dnia 2015.06.05

a używane określenie Państwo Członkowskie oznacza każde Państwo Członkowskie Unii Europejskiej z wyjątkiem Danii, która nie jest objęta zakresem zastosowania rozporządzenia (motyw 33 rozporządzenia).

Charakter prawny wspólnotowego rozporządzenia upadłościowego Nr 1346/2000.

Przepisy ww. rozporządzenia wspólnotowego dotyczą upadłości o transgranicznych skutkach i są stosowane bezpośrednio, to znaczy bez ich wprowadzania (inkorporacji) w drodze ustawy do polskiego porządku prawnego, stąd prawo strony do powoływania się w postępowaniu przed sądami krajowymi na przepisy rozporządzenia wprost.

Czy rozporządzenie wspólnotowe Nr 1346/2000 swoim zakresem obejmuje postępowania upadłościowe wobec konsumentów?

Wspomniane rozporządzenie unijne należy stosować do upadłości konsumenckiej. Zgodnie z polską ustawą postępowanie w przedmiocie ogłoszenia upadłości konsumenckiej stanowi wspólne dochodzenie roszczeń wierzycieli od niewypłacalnego dłużnika, będącego osobą fizyczną nieprowadzącą działalności gospodarczej, której niewypłacalność powstała wskutek wyjątkowych i niezależnych okoliczności. Natomiast zakresem podmiotowym rozporządzenia wspólnotowego zostali objęci dłużnicy będący osobami fizycznymi, osobami prawnymi, zarówno przedsiębiorcy jaki i osoby niewykonujące działalności gospodarczej ( motyw 9 preambuły rozporządzenia). Do zakresu przedmiotowego rozporządzenia należą zbiorowe postępowania upadłościowe przewidujące niewypłacalność dłużnika, które obejmują całkowite lub częściowe zajęcie jego majątku oraz powołanie zarządcy ( art. 1 ust. 1 rozporządzenia a także definicje „postępowania upadłościowego” i „zarządcy” zawarte w art. 2 pkt. a i b rozporządzenia).

Konsumenckie postępowania upadłościowe nie zostały wyłączone z przedmiotowego zakresu zastosowania rozporządzenia (art. 1 ust. 2 rozporządzenia). Wykaz postępowań upadłościowych, do których stosuje się rozporządzenie zawiera   załącznik A do rozporządzenia. W Polsce jest to zatem postępowanie upadłościowe. Upadłość konsumencka nie została wprost wymieniona w wykazie zawartym w   załącznik A do rozporządzenia , jednak na podstawie polskiej ustawy postępowanie upadłościowe wobec osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej prowadzi się według przepisów o postępowaniu upadłościowym (art. 491 (1) i następne ustawy).

A więc „polskie” postępowanie w przedmiocie ogłoszenia upadłości osoby fizycznej nieprowadzącej działalności gospodarczej mieści się w zakresie zastosowania rozporządzenia wspólnotowego.

Jeśli konsument posiada długi w kilku państwach członkowskich, sąd którego z nich jest właściwy do wszczęcia i prowadzenia postępowania oddłużeniowego?

Sądem właściwym do wszczęcia konsumenckiego postępowania upadłościowego jest sąd tego Państwa Członkowskiego, na terytorium którego osoba fizyczna niebędąca przedsiębiorcą ma miejsce stałego pobytu, bowiem w tym miejscu znajduje się centrum jej podstawowych interesów COMI – centre of main interests (motyw 13 preambuły, art. 3 ust. 1 rozporządzenia). Co do zasady będzie to miejsce zamieszkania dłużnika. Czyli jeśli Polak od kilkunastu lat mieszka i pracuje w Anglii i jednie kilka razy w roku odwiedza rodzinę w Polsce, wówczas to w Anglii a nie w Polsce znajduje się centrum jego podstawowych interesów i sąd angielski będzie właściwy do przeprowadzenia w stosunku do niego procedury oddłużeniowej. Sąd angielski stosuje prawo angielskie (Insolvency Act 1986 i Insolvency Rules 1986) zgodnie z zasadą, że dla wszczęcia, prowadzenia i zakończenia postępowania upadłościowego właściwe jest prawo państwa członkowskiego, w którym został złożony wniosek o ogłoszenie upadłości (art. 4 ust. 1 rozporządzenia).

Porównanie bankructwa personalnego w Anglii i w Polsce.

Nadmieńmy, że osoby fizyczne mogą ogłosić bankructwo konsumenckie w Anglii, składając w sądzie właściwy formularz. Informacje konieczne do złożenia takiego wniosku można uzyskać na stronie http://www.insolvency.gov.uk/. Konsumenci mogą również ogłosić upadłość w Polsce  (art. 491 (1) – art.491 (23) ustawy powołane przepisy prawa obowiązują od 31.12.2014 r.).

Ogłoszenie bankructwa w Polsce jest łatwiejsze niż jeszcze kilka lat i przewiduje możliwość ogłoszenia upadłości konsumenckiej gdy zachodzi stan niewypłacalności osoby fizycznej, chyba że dłużnik doprowadził do swojej niewypłacalności lub istotnie zwiększył jej stopień umyślnie lub wskutek rażącego niedbalstwa.(art. 491 (4) ust. 1 ustawy. Procedura oddłużeniowa w Anglii wydaje się być prostsza, tańsza a przede wszystkim szybsza (co do zasady postępowanie upadłościowe w Anglii trwa 12 miesięcy, natomiast w Polsce minimalny okres realizacji planu spłaty wynosi 3 lata).

Zgłoszenie wierzytelnosci przez wierzyciela zagranicznego.

Wierzyciel z Polski będzie mógł zgłosić swoją wierzytelność w języku polskim do postępowania upadłościowego toczącego się w Anglii. Dotyczy to również takich wierzycieli, jak organy podatkowe i instytucje ubezpieczenia społecznego. Wierzytelność zgłasza się na piśmie w języku polskim, ponieważ język polski jest językiem urzędowym UE (art. 39 rozporządzenia). Nie ma obowiązku zgłoszenia wierzytelności w języku urzędowym państwa wszczęcia postępowania, jednak od wierzyciela można zażądać tłumaczenia (art. 42 ust. 2 rozporządzenia). Do zgłoszenia należy załączyć dokumenty, z których wynika istnienie wierzytelności (art. 41 rozporządzenia). Oznacza to, że upadłość konsumencka ogłoszona w Anglii może objąć nie tylko długi powstałe w Anglii, ale także te powstałe w Polsce lub w innym państwie. Państwo wszczęcia postępowania upadłościowego nie może odmówić przyjęcia zgłoszenia wierzytelności z uwagi na to, że wierzyciel ma siedzibę, czy miejsce zamieszkania za granicą.

Sąd Państwa Członkowskiego, w którym zostało wszczęte postępowanie upadłościowe, ma obowiązek zawiadamiać znanych wierzycieli o prawie do zgłoszenia wierzytelności (art. 40 rozporządzenia). Zawiadomienie dokonywane jest na formularzu „Wezwanie do zgłoszenia wierzytelności. Przestrzegać terminów”. (Invitation to lodge a claim. Time limits to be observed.) (art. 42 rozporządzenia).

Skutki oddłużenia za granicą dla egzekwowania długów w Polsce.

Prawo państwa wszczęcia postępowania (the law of the Member State of the opening of the insolvency proceedings) stosuje się nie tylko do wszczęcia, prowadzenia i ukończenia konsumenckiego postępowania upadłościowego, ale także do skutków tego postępowania, w szczególności według tego prawa określa się prawa wierzycieli po ukończeniu postępowania upadłościowego (art. 4 rozporządzenia). Według prawa państwa, do którego złożono wniosek o ogłoszenie upadłości określa się zarówno procesowe jak i materialne skutki postępowania upadłościowego (motyw 23 preambuły). W sytuacji opisanej powyżej do oceny skutków postępowania upadłościowego właściwe będzie prawo angielskie (art. 281 Insolvency Act – Effect of discharge).

W sytuacji odwrotnej, gdy postępowanie oddłużeniowe wobec konsumenta – Polaka prowadził sąd polski, pominięcie wierzyciela na etapie postępowania w przedmiocie rozpoznania wniosku może skutkować oddaleniem wniosku ( art. 491(4) ust. 1 ustawy), w trakcie właściwego postępowania upadłościowego – umorzeniem postępowania art. 491(10) ust. 3 ustawy, a po zakończeniu postępowania upadłościowego – brakiem umorzenia zobowiązania jeżeli wierzyciel, którego pominięto nie brał udziału w postępowaniu (art. 491(21) ust.2

PODSUMOWANIE:

1. Rozporządzenie upadłościowe Nr 1346/2000 ( a od dnia 26.06.2017 Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/848 z dnia 20 maja 2015 r.) znajduje zastosowanie do upadłości konsumenckiej.
2. Ogłoszenie przez Polaka – konsumenta bankructwa w Anglii prowadzi do oddłużenia z długów, zarówno tych które zostały ujawnione w postępowaniu upadłościowym prowadzonym w Anglii jak i tych które zostały pominięte.
3. Wierzyciele z Polski mogą zgłosić swoje wierzytelności do konsumenckiego postępowania upadłościowego prowadzonego za granicą.

Sylwia Gładysz – aplikantka radcowska

Inne artykuły dot. upadłości konsumenckiej:

Turystyka upadłościowa z Polski do Anglii. Bankruptcy tourism from Poland to England.

Skutki ogłoszenia upadłości konsumenckiej w Anglii dla egzekucji długów w Polsce.

Jak sporządzić wzorcowy wniosek o ogłszenie upadłości konsumenckiej.

Upadłość konsumencka 2011 – realną szansą na nowy start?

Jakie okoliczności uzasadniają ogłoszenie bankructwa osoby fizycznej 2011.