Zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku (art. 4a ust. 1 ustawy). Jeżeli nabywca dowiedział się o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych po upływie tego terminu, zwolnienie stosuje się, gdy nabywca zgłosi te rzeczy lub prawa majątkowe naczelnikowi urzędu skarbowego nie później niż w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o ich nabyciu, oraz uprawdopodobni fakt późniejszego powzięcia wiadomości o ich nabyciu (art. 4a ust. 2 ustawy). Obowiązek zgłoszenia nie obejmuje przypadków, gdy wartość majątku nabytego łącznie od tej samej osoby lub po tej samej osobie w okresie 5 lat, poprzedzających rok, w którym nastąpiło ostatnie nabycie, doliczona do wartości rzeczy i praw majątkowych ostatnio nabytych, nie przekracza kwoty w wysokości 9 637 zł.
Niezachowanie terminu sześciu miesięcy powoduje utratę prawa do zwolnienia. Termin sześciu miesięcy jest nieprzywracalny.
Małżonkowie przy kwotach zwolnionych są osobno brani od uwagę nie jako jedność.
Zwolnieniem objęto prawie wszystkie osoby wchodzące do I grupy podatkowej, poza zięciem, synową i teściami. Ma to przede wszystkim znaczenie przy umowach darowizny, ponieważ przekazanie przez teściów rzeczy małżonkom powoduje, że dla córki, syna zwolnienie jest, ale dla zięcia zwolnienia nie ma.
Zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy z 16.11.2006 r. o zmianie ustawy o podatku od spadków i darowizn oraz ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz.U. Nr 222, poz. 1629) przepisy PSpDarU w brzmieniu obowiązującym do 31.12.2006 r. stosuje się do nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych do tej daty. Oznacza to, że nabycie (np. wskutek dziedziczenia), które nastąpiło do 31.12.2006 r. jest opodatkowane według zasad obowiązujących do końca 2006 r. Przepis art. 4a PSpDarU przewidujący całkowite zwolnienie od podatku dla najbliższej rodziny wszedł w życie z dniem 1.1.2007 r., co oznacza, że najbliższa rodzina, która nabyła majątek przed 1.1.2007 r. nie może korzystać z tego zwolnienia.
Zgłoszenie następuje na druku SD – Z2.
Jak wyżej zauważono, zwolnienie dla najbliższej rodziny jest zwolnieniem warunkowym, uzależnionym od dopełnienia zgłoszenia i udokumentowania wpływu przez nabywcę. W przypadku niespełnienia tych warunków (np. w przypadku niezgłoszenia naczelnikowi urzędu skarbowego, w terminie określonym w ustawie, rzeczy lub praw majątkowych nabytych w drodze spadku) nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych podlega opodatkowaniu na zasadach określonych dla nabywców zaliczonych do I grupy podatkowej.
