Według prawa, spadek po rodzicach zawsze w pierwszej kolejności przysługuje dzieciom i to one go dziedziczą. Co więc w sytuacji, gdy ojciec umiera, a matka wciąż żyje? Należy pamiętać, że wraz ze śmiercią jednego z małżonków, gdy drugi pozostaje z nim w związku małżeńskim, także ma prawo do spadku. Spadek po śmierci ojca, w momencie gdy żyje matka, dziedziczony jest między nią a dziećmi w równych częściach – jednak udział matki w majątku spadkowym nie może być mniejszy niż 1/4. Zgodnie z tą zasadą, w momencie gdy dziedziczących dzieci jest więcej niż troje, pozostałe 3/4 spadku dzieli się pomiędzy wszystkie dzieci w równych częściach. Kancelaria R. Ptak i Wspólnicy od lat zajmuje się obsługą spraw z zakresu prawa spadkowego. Dowiedz się, jak wygląda spadek po zmarłym ojcu gdy żyje matka. Rozwiewamy wszelkie wątpliwości.
Spadek po zmarłym ojcu gdy nie było ważnego testamentu. Co mówią przepisy?
Spadek po zmarłym ojcu prędzej czy później będzie wymagał uregulowania. Pierwszym krokiem w sprawie jest zawsze ustalenie kręgu spadkobierców. W tym celu warto posilić się aktualnie obowiązującymi artykułami prawnymi Kodeksu cywilnego – a dokładniej art. 931 KC, który wskazuje na to, że spadek po śmierci ojca dziedziczy jego żona, a także dzieci. Należy przy tym mieć na uwadze, że jeżeli któryś ze spadkobierców posiadał dzieci i zmarł przed spadkodawcą, do dziedziczenia dochodzą również jego potomkowie.
To właśnie art. 931 KC wskazuje wcześniej wspomniany przez nas fakt, że dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek (tu: małżonka) dziedziczą w częściach równych. Część przypadająca matce nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku. W przypadku, gdy przy podziale spadku uczestniczy matka i trójka dzieci, sprawa wydaje się jasna. Co jednak, jeżeli spadkodawca miał więcej dzieci? W takiej sytuacji żona ojca wciąż otrzymuje 1/4 spadku, zaś reszta udziałów dzielona jest pomiędzy dzieci. Spadek po zmarłym ojcu mają także odziedziczyć Twoi siostrzeńcy czy bratankowie? Działania ułamkowe skomplikują się jeszcze bardziej, bowiem im większa liczba spadkobierców, tym trudniejsze mogą okazać się działania matematyczne.
Spadek po śmierci ojca – pierwszeństwo testamentu nad ustawowymi zasadami dziedziczenia
Wiesz już, co na temat spadku po śmierci ojca gdy żyje matka mówi prawo. Musisz jednak wiedzieć, że jeżeli ojciec pozostawił po sobie testament, to właśnie treść tego dokumentu decyduje o podziale spadku. Testament ma pierwszeństwo nad ustawowymi zasadami dziedziczenia – jeżeli więc ojciec zapisał wszystko swojej żonie, jego wola musi zostać spełniona. Czy to oznacza, że dzieci pozostają z niczym? Nie. Przysługuje im prawo do zachowku.
Zachowek nie powinien być mylony ze spadkiem – są to dwa odrębne pojęcia. Z zachowkiem mamy do czynienia właśnie w sytuacji, gdy spadkodawca z różnych względów pomija swoich bliskich w testamencie. Najczęściej roszczenie o zachowek wnoszą Ci spadkobiercy, którzy zostali pozbawieni jakiegokolwiek dziedziczenia; w wielu przypadkach są to właśnie dzieci spadkodawcy. Osoba mająca prawo do otrzymania zachowku może otrzymać połowę udziału spadkowego, biorąc pod uwagę kwestię dziedziczenia ustawowego (w przypadku osób małoletnich oraz niezdolnych do pracy są to 2/3 udziału spadkowego). Instytucja zachowku znajduje swoje zastosowanie także w sytuacjach, gdy zostało się powołanym w testamencie jako spadkobierca, lecz wartość otrzymanego spadku jest niższa od wartości zachowku. W takiej sytuacji przysługuje roszczenie o uzupełnienie zachowku.
Należy pamiętać, że roszczenie z tytułu zachowku przedawnia się wraz z upływem 5 lat od ogłoszenia testamentu. W przypadku jego braku, należy liczyć 5 lat od otwarcia spadku, czyli śmierci spadkodawcy. Gdy w tym terminie nie wystąpi się z żądaniem o zapłatę zachowku, można stracić swoje koło ratunkowe.
Spadek po śmierci ojca: stwierdzenie nabycia notarialnie czy sądownie?
Nabycie spadku to proces, który może odbyć się na dwa sposoby – u notariusza lub w sądzie. W przypadku zgody pomiędzy spadkobiercami, kwestia spadku może zostać szybko rozwiązana u notariusza, co pozwala uniknąć długotrwałego postępowania sądowego. Istotna jest jednak pełna zgodność spadkobierców w kwestii podziału majątku spadkowego. Żeby uzyskać notarialny dokument dziedziczenia, spadkobiercy będący współwłaścicielami spadku pozostawionego przez ojca muszą udać się do notariusza, dostarczając mu niezbędne dokumenty. Należą do nich:
- akt zgonu spadkodawcy;
- testament spadkodawcy (jeżeli został sporządzony);
- dowód osobisty lub paszport spadkodawcy.
Następny krok stanowi przedstawienie dokumentów, które dotyczą spadkobierców. Mowa tu o dowodach osobistych lub paszportach, aktach stanu cywilnego (w przypadku dziedziczenia spadku na podstawie ustawy), a także oświadczeń o przyjęciu bądź odrzuceniu spadku. To bardzo ważne, by każdy ze spadkobierców złożył oświadczenie, czy przyjmuje lub odrzuca cały bądź część spadku. Dokument może zostać sporządzony zarówno w formie pisemnej, jak i ustnej przed notariuszem. Po zebraniu niezbędnej dokumentacji, notariusz wyda akt notarialny dziedziczenia – niezbędny w nabyciu spadku. Akt ten wskazuje, kto dziedziczy spadek i jaki ewentualnie jest skład spadku. Stwierdzenie nabycia spadku może przebiegać również na drodze procedury sądowej; instytucja wzywa na rozprawę (w niektórych sprawach wystarczy obecność tylko jednego spadkobiercy), która kończy się wydaniem postanowienia w sprawie oraz nabycia spadku przez konkretne osoby. Podobnie jak w przypadku potwierdzenia notarialnego, sprawa sądowa kończy się wydaniem dokumentów stanowiących potwierdzenie tego, kto konkretnie dziedziczy spadek, z jakiego tytułu oraz w jakiej części.
Spadek po ojcu gdy żyje matka. Krótko na temat działu spadku
Spadek po zmarłym ojcu można podzielić w sądzie, na wniosek choćby jednego ze spadkobierców. Bardzo często dochodzi do tego w wyniku skomplikowanej sytuacji pomiędzy bliskimi, którzy z różnych przyczyn nie mogą porozumieć się w kwestii podziału majątku po zmarłym. W takiej sytuacji, po zbadaniu sprawy to właśnie sąd zadecyduje o sposobie podziału majątku. Gdy zmarły posiadał różne aktywa, takie jak oszczędności, nieruchomości czy samochody, właśnie one zostaną podzielone pomiędzy poszczególnych spadkobierców. Należy mieć na uwadze, że takie postępowanie może trwać naprawdę długi czas, a nierzadko nawet wiele miesięcy. W obliczu skomplikowanych spraw, sąd może wzywać strony postępowania do wielokrotnego stawiennictwa na rozprawach. Kancelaria R. Ptak i Wspólnicy posiada wieloletnie doświadczenie w reprezentowaniu swoich Klientów w sprawach spadkowych. Udowadniamy, że staraniom o uzyskanie spadku nie muszą towarzyszyć zawiłe problemy; zapewniamy wsparcie oraz rzetelną obsługę interesów osób, które zdecydowały się nam zaufać.
Spadek po zmarłym ojcu. Kilka słów o kwestii odziedziczenia nieruchomości
Nierzadko żona zmarłego oraz dzieci stają się współwłaścicielami nieruchomości odziedziczonej po mężu/ojcu. Sama kwestia współwłasności potrafi rodzić wiele potencjalnych sporów. Istnieje kilka sposobów aby zapobiec wszelkim niesnaskom lub je zakończyć. Spadkobiercy mogą między innymi sprzedać wspólnie całą nieruchomość i podzielić się między sobą zyskiem lub sprzedać swoje udziału w nieruchomości. Możliwe jest także dokonanie działu spadku, w toku którego nieruchomość zostanie albo podzielona fizycznie, albo przyznana na wyłączność jednego spadkobiercy, albo sprzedana na licytacji komorniczej (uzyskana suma zostanie natomiast podzielona adekwatnie do udziałów spadkobierców). Na jedną z tych opcji mogą zdecydować się spadkobiercy, którzy nie chcą pozostawać we współwłasności nieruchomości bądź z różnych względów nie dogadują się co do jej przyszłego planu zagospodarowania.
WAŻNE! W sytuacji, gdy spadek po zmarłym ojcu zawiera nieruchomość, umowa dotycząca podziału pomiędzy spadkobiercami zawsze musi przybrać formę aktu notarialnego. Oznacza to, że należy udać się do notariusza, by dopełnić najważniejsze formalności.
Spadek po śmierci ojca. Nie zapomnij o obowiązkach!
Jeżeli jednak zdecydujesz się na przyjęcie spadku, musisz pamiętać o istnieniu podatku od spadku. W Polsce ten obowiązek pojawia się, gdy wartość majątku przekracza aktualną kwotę wolną od podatku. Kwoty podatku od spadku mogą się od siebie różnić – w zależności od stopnia pokrewieństwa oraz wartości spadku. Nie wszyscy jednak są zobowiązani do jego zapłaty. Dzieci zmarłego nie muszą płacić podatku, jeżeli zgłoszą spadek do urzędu skarbowego w ciągu sześciu miesięcy od daty nabycia spadku.
Niezależnie od kwestii zwolnienia z podatku, istnieją pewne obowiązku formalne, które należy dopełnić po otrzymaniu spadku. Każdy ze spadkobierców zobowiązany jest do wypełnienia formularza SD-Z2, poświadczającego o nabyciu spadku; to zgłoszenie jest również niezbędne do skorzystania ze zwolnienia podatkowego. Zgłoszenie nabycia spadku składa się w urzędzie skarbowym. Formularz składa się z jedenastu części.
- Część A: miejsce oraz cel składania zgłoszenia. To właśnie tu należy uzupełnić dane właściwego urzędu skarbowego – w większości przypadków jest nim urząd właściwy dla danego miejsca zamieszkania podatnika. Wyjątek stanowi sytuacja otrzymania w spadku nieruchomości. Wtedy właściwym urzędem skarbowym będzie ten, na obszarze którego znajduje się nieruchomość. Przykładowo, jeżeli mieszkasz we Wrocławiu, a otrzymałeś w spadku nieruchomość położoną w Gdańsku, przy ulicy Goździkowej, musisz wpisać do formularza dane Pierwszego Urzędu Skarbowego w Gdańsku, nie zaś urzędu we Wrocławiu, pod który podlegasz na co dzień.
- Część B: dane identyfikujące oraz adres zamieszkania podatnika. W tej części należy wpisać dokładne dane osobowe oraz adres zamieszkania podatnika (osoby obdarowanej/przyjmującej spadek).
- Część C: dane identyfikujące i adres zamieszkania spadkodawcy. Tu powinno się wpisać dane oraz adres osoby, od której pochodzi darowizna/spadek.
- Część D: tytuł nabycia rzeczy bądź praw majątkowych. W tej sekcji wypełniający powinien wskazać tytuł, z jakiego otrzymał dany przedmiot bądź prawa majątkowe. W przypadku spadku po zmarłym ojcu będzie to „dziedziczenie” lub „polecenie testamentowe” (w zależności od sytuacji).
- Część E: nieodpłatne zniesie współwłasności i tytuły określone w art. 1a ustawy. Do uzupełnienia przez osoby, które w części D zaznaczyły tytuł „nieodpłatne zniesienie współwłasności i tytuły określone w art 1a ustawy”.
- Część F: rodzaj dokumentu potwierdzającego nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych. Wypełniając tę część należy wiedzieć, że urząd nie wymaga załączania w formularzu dokumentu potwierdzającego otrzymanie własności rzeczy lub praw majątkowych. Gdyby jednak podatnik został w tej kwestii wezwany, jest on zobowiązany okazać dokument organom skarbowym.
- Część G: dane dotyczące nabytych rzeczy lub praw majątkowych. W tej części powinno się wskazać rzeczy, które zostały otrzymane, a także miejsce ich użytkowania. Gdy przedmiotem spadku były środki pieniężne, również należy uzupełnić odpowiednio oznaczone pole. Ponadto, podatnik musi zamieścić informację, czy posiada pełne prawo do darowizny, czy może tylko częściowe.
- Część H: dane dotyczące stosunku osobistego nabywcy do osoby, od której lub po której zostały nabyte rzeczy lub prawa majątkowe. W tym celu należy zaznaczyć właściwą kratkę. W przypadku spadku po ojcu, dzieci powinny zaznaczyć pole „zstępny”.
- Część I: sposób przekazania środków pieniężnych tytułem darowizny lub polecenia darczyńcy. W sytuacji gdy chodzi o spadek po zmarłym ojcu, należy pominąć wypełnienie tej części.
- Część J: uwagi składającego zgłoszenie. W tej pozycji możesz podać swoje dane kontaktowe – umożliwi to prawnikowi urzędu skarbowego znacznie szybszy kontakt z Tobą, w razie gdyby formularz zawierał błędy.
- Część K: podpis nabywcy. Wpisz datę wypełnienia zgłoszenia, imię i nazwisko (swoje lub pełnomocnika), a także podpis (swój/pełnomocnika).
Spadek po zmarłym ojcu a zrzeczenie się lub odrzucenie
Chociaż spadek zazwyczaj kojarzony jest z pozytywnymi konsekwencjami, nie w każdej sytuacji tak jest. W rzeczywistości, spadek po ojcu gdy żyje matka może stać się źródłem problemów o różnym podłożu – w tym także finansowym. Warto wiedzieć, że po śmierci ojca nie da się „zrzec spadku”. Dziedziczenia po ojcu można się zrzec za jego życia, zaś odrzucić spadek po jego śmierci. Zrzeczenie się dziedziczenia to nic innego, jak zawarcie umowy notarialnej ze spadkodawcą jeszcze za jego życia; zawarta w ten sposób umowa powoduje, że spadkobierca traktowany jest tak, jakby nie dożył otwarcia spadku. Dokument powinien zostać sporządzony między potencjalnym spadkodawcą a spadkobiercą, w obecności obydwu. Natomiast odrzucenie spadku opiera się na formalnym odmówieniu przyjęcia spadku po śmierci spadkodawcy; może okazać się to konieczne w sytuacji, gdy spadek po zmarłym ojcu zawiera długi. Na odrzucenie spadku spadkobierca ma 6 miesięcy – licząc od daty dowiedzenia się o powołaniu do spadku. W sytuacji podjęcia takiej decyzji, jest on zobowiązany złożyć oświadczenie przed sądem lub przed notariuszem. Konsekwencją odrzucenia spadku jest brak dziedziczenia żadnych aktywów.
Spadek po ojcu gdy żyje matka. Kancelaria Prawna R. Ptak i Wspólnicy służy pomocą!
Wieloletnie doświadczenie w przeprowadzaniu notarialnego poświadczenia dziedziczenia oraz skuteczna reprezentacja naszych Klientów przed sądem w postępowaniach spadkowych (ustawowych oraz testamentowych) sprawiają, że warto nam zaufać. Oferujemy fachowe porady prawne, a także służymy pomocą w kwestiach podatków od spadków oraz darowizn. Swoje usługi prawnicze kierujemy zarówno do osób przebywających w kraju i za granicą – nabywającymi spadek na terenie Polski. W postępowaniach spadkowych dużą rolę zawsze odgrywa czas. Dlatego nie czekaj; zamiast tego pomyśl o profesjonalnym wsparciu spadkowym już dziś i skontaktuj się z naszą Kancelarią.
FAQ – PYTANIA I ODPOWIEDZI
Spadek po ojcu gdy żyje matka – co w sytuacji, gdy rodzice są po rozwodzie?
W sytuacji gdy między małżonkami doszło do rozwodu, była żona nie dziedziczy po zmarłym niczego; z punktu widzenia prawa jest on osobą obcą dla zmarłego. Może jednak okazać się, że ojciec zapisał swoją byłą żonę w testamencie – w takiej sytuacji zyskuje ona prawo do dziedziczenia.
Co w przypadku, gdy spadek po zmarłym ojcu nie zostanie odrzucony w wyznaczonym czasie?
Po okresie sześciu miesięcy od daty dowiedzenia się o powołaniu, spadek po śmierci ojca zostaje przyjęty – dochodzi do dziedziczenia ustawowego.
Spadek po ojcu gdy żyje matka – jak wygląda proces dziedziczenia, gdy istnieje ważny testament?
Testament ma pierwszeństwo nad ustawowymi zasadami dziedziczenia – to właśnie jego treść określa sposób podziału majątku zmarłego. Należy jednak pamiętać, że najbliżsi członkowie rodziny posiadają pełne prawo do zachowku.
