Roszczenia z tytułu wadliwej operacji plastycznej. Procedura reklamacyjna. Odpowiedzialność umowaa. Odpowiedzialność deliktowa.

O niepowodzeniu operacji plastycznej można mówić w razie niewystapienia oczekiwanego efektu, zaistnienia niepożądanego rezultatu lub niebezpiecznego dla zdrowia powikłania. W przypadku nieudanej operacji plastycznej możemy mieć do czynienia z:

1. realizacją roszczeń z umowy o dzieło w ramach rękojmi za wady dzieła,
2. realizacją roszczeń z umów wzajemnych np. odstąpienia od umowy,
3. odpowiedzialnością wynikającą z naruszenia kontraktu,
4. odpowiedzialnością za czyn niedozwolony,
5. realizacją uprawnień z gwarancji.

Pacjent podejmując decyzję o wykonaniu zabiegu medycznego i ustalając okoliczności związane z jego wykonaniem oraz należne wynagrodzenie, zawiera umowę. Umowa o wykonanie określonego zabiegu medycznego nie wymaga formy pisemnej, wystarczające jest ustne uzgodnienie jej postanowień. W efekcie zawartej umowy podmiot leczniczy zaciąga zobowiązanie wobec pacjenta, którego przedmiotem jest wykonanie określonego zabiegu medycznego. W przypadku operacji plastycznych będziemy mieli do czynienia przede wszystkim z umową rezultatu (odpowiednie zastosowanie przepisów dotyczących umowy o dzieło art. 627 i nast. KC) a nie starannego działania z uwzględnieniem specyfiki tej umowy dotykającej najważniejszych dóbr człowieka, jakimi są życie i zdrowie. Klient decydując się na poprawienie swojej urody, oczekuje, że zostanie osiągnięty konkretny, zindywidualizowany efekt, którego wizualizacja następuje np. za pomocą fotografii. Samo staranne działanie aczkolwiek element konieczny powodzenia działania medycznego, może okazać się niewystarczające dla realizacji oczekiwań wymagającego klienta. W razie wadliwego wykonania zabiegu pacjent ma prawo wszcząć procedurę reklamacyjną określoną w przepisach umowy o dzieło. Zależnie od charakteru popełnionych błędów oraz zachowania przedstawicieli podmiotu leczniczego roszczenia klienta klinki mogą polegać na żądaniu wykonania korekty, obniżenia ceny czy odstąpienia od umowy (art. 637, 638 KC). Niezadowolonemu klientowi przysługują również uprawnienia z umów wzajemnych, jak odstąpienie od umowy, które pociąga za sobą obowiązek wzajemnego zwrotu świadczeń (art. 494 KC). Ponadto jeśli w umowie została zastrzeżona kara umowna na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania (art. 483 KC), pacjent będzie mógł dochodzić jej zapłaty od placówki medycznej.

W związku z tym, że zabieg medyczny jest wykonywany na podstawie umowy z pacjentem, poszkodowany ma prawo dochodzić naprawienia szkody za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania umownego (art. 471 i nast. KC). Realizacja roszczeń w ramach reżimu odpowiedzialności kontraktowej opiera się na następujących przesłankach:

1. niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania będące następstwem okoliczności, za które podmiot leczniczy ponosi odpowiedzialność (naruszenie zobowiązania),
2. fakt poniesienia szkody,
3. związek przyczynowy pomiędzy niewykonaniem bądź nienależytym wykonaniem zobowiązania – naruszeniem zobowiązania a szkodą.

Warunkiem uzyskania rekompensaty sądowej przez klienta kliniki medycyny estetycznej jest udowodnienie, że w jego sprawie zaistniały wymienione trzy przesłanki odpowiedzialności kontraktowej. Dopiero powodzenie dowodu w tym zakresie daje wygraną w procesie sądowym. W przypadku wadliwych działań medycznych z zakresu chirurgii estetycznej i rekonstrukcyjnej odpowiedzialność kontraktowa podmiotu leczniczego powstanie, gdy wystąpi jakakolwiek niezgodność pomiędzy prawidłowym wykonaniem zobowiązania określonym umownie (treścią umowy) a jego faktyczną realizacją, w tym jeśli nie zostanie osiągnięty zamierzony rezultat. Jeśli strony uzgodniły oczekiwany wygląd twarzy pacjentki po wykonaniu zabiegu korekcyjnego w zakresie powiek czy nosa i ustalony efekt został uznany przez podmiot leczniczy za możliwy do osiągnięcia, a jednak nie wystąpił, powstanie po stronie podmiotu leczniczego odpowiedzialność odszkodowawcza. Pacjent, który decyduje się na usługę medyczną w klinice urody oczekuje bowiem konkretnych wyników a nie jakiejkolwiek poprawy wyglądu. Ponadto inne wadliwe zachowanie w procesie medycznym w odniesieniu do terminu, miejsca, sposobu i jakości spełnienia świadczenia pociąga za sobą również obowiązek naprawienia szkody np. użycie implantów innej marki niż umówiona. Obok rekompensaty za szkodę wywołaną naruszeniem zobowiązania, jeśli niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania doprowadziło do rozstroju zdrowia, pacjent ma prawo dochodzić zadośćuczynienia za krzywdę (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 grudnia 2004 r. II CK 300/04). Dochodzenie zadośćuczynienia pieniężnego jest zatem możliwe w sytuacji, gdy naruszenie zobowiązania stanowi równocześnie czyn niedozwolony, ponieważ systemy odpowiedzialności deliktowej i kontraktowej nie wykluczają się wzajemnie (art. 443 KC). Odpowiedzialność za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy ponosi strona umowy, czyli co do zasady podmiot leczniczy a nie lekarz wykonujący zabieg (art. 474 KC). Takie stanowisko potwierdził Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w wyroku z dnia 9 lipca 2010 r. (sygn. akt I ACa 655/10) wskazując, że umowa wszczepienia implantów dentystycznych stanowi umowę wzajemną podobną do umowy o dzieło, uregulowaną w art. 627 i nast. k.c. Natomiast podmiotem praw i obowiązków w tak powstałym stosunku prawnym był właściciel Niepublicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej, a nie lekarz wykonujący zabieg. Ta druga osoba mogła ponosić odpowiedzialność wyłącznie za szkodę wyrządzoną ewentualnym czynem niedozwolonym, a nie wynikającą z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania umownego.

Wadliwe wykonanie zabiegu medycznego z zakresu chirurgii plastycznej może stanowić czyn niedozwolony (delikt), wówczas podmiot leczniczy oraz lekarz, który wykonywał zabieg ponoszą odpowiedzialność w ramach odpowiedzialności deliktowej (art. 415 KC i art. 429 KC). Pacjent formułując swoje roszczenia z tytułu odpowiedzialności za delikt, musi udowodnić wystąpienie następujących przesłanek:

1. powstanie szkody – uszczerbku w dobrach osoby poszkodowanej,
2. zajście zdarzenia, które wywołało szkodę,
3. istnienie związku przyczynowego pomiędzy zdarzeniem a szkodą.

Zdarzeniem, które wywołało szkodę będzie co do zasady niewłaściwe dokonanie zabiegu lekarskiego. Odpowiedzialność lekarza, który wykonywał zabieg jest oparta na winie i jest to odpowiedzialność za własny czyn niedozwolony (art. 415 KC). Natomiast odpowiedzialność podmiotu leczniczego powstaje, gdy nastąpiło uchybienie co do wyboru lekarza (wina w wyborze) a skutkiem niewłaściwego zachowania lekarza wystąpiła szkoda medyczna (art. 429 KC). Jeśli nieprawidłowo wykonany zabieg wywołał rozstrój zdrowia lub uszkodzenie ciała poszkodowanemu pacjentowi przysługuje m.in.:

− odszkodowanie za szkodę majątkową,

− zadośćuczynienie za doznaną krzywdę – szkodę niemajątkową – art. 445 § 1 KC.

Gdyby nie zachodziły podstawy do zasądzenia zadośćuczynienia pieniężnego na podstawie art. 445 § 1 KC, wówczas pacjent może posiłkować się art. 448 KC, który przewiduje zadośćuczynienie pieniężne w razie naruszenia dobra osobistego, a zdrowie pacjenta stanowi dobra osobiste (art. 23 KC). Ponadto może wchodzić odpowiedzialność ubezpieczenia na podstawie umowy ubezpieczenia w granicach odpowiedzialności sprawcy szkody.

Poszkodowany ma zatem możliwość wyboru podstawy do roszczenia o naprawienie szkody w ramach odpowiedzialności kontraktowej (art. 471 nast. KC) lub odpowiedzialności deliktowej (art. 415 i nast. KC) a źródłem roszczeń w jednym i w drugim przypadku jest ten sam fakt, czyli nieprawidłowe postępowanie przy wykonaniu operacji plastycznej lub podobnego zabiegu medycznego oraz inne wadliwe czynności dodatkowe. W przypadku odpowiedzialności kontraktowej szkoda powstaje skutkiem niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania natomiast w przypadku odpowiedzialności deliktowej szkoda powstaje skutkiem czynu niedozwolonego, przy czym jako naruszenie zobowiązania oraz delikt jest kwalifikowany ten sam stan faktyczny. Wystąpienie szkody będzie zatem powiązane w jednym i w drugim przypadku z niewłaściwym zabiegiem medycznym oraz negatywnymi następstwami nieudanej ingerencji medycznej. Obok roszczenia z tytułu odpowiedzialności kontraktowej (art. 471 KC), jeśli naruszenie zobowiązania stanowi równocześnie czyn niedozwolony poszkodowany może żądać zadośćuczynienia pieniężnego opartego na podstawie deliktowej (art. 445 § 1 KC w zw. z art. 443 KC, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 26.10.1956 r. OSN 1958 poz.1, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 grudnia 2004 r. (sygn. Akt II CK 300/04)). Poszkodowany stanie zatem przed dylematem, z którego reżimu wywodzić swoje roszczenia, czy z odpowiedzialności za naruszenie zobowiązania czy z odpowiedzialności za delikt. Decydujące znaczenie mogą mieć takie okoliczności, jak konieczność udowodnienia winy, rozmiar odszkodowania, terminy przedawnienia, odpowiedzialność za cudze czyny. Na zależność pomiędzy odpowiedzialnością deliktową i kontraktową wskazał Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w ww. wyroku (sygn. akt I ACa 655/10): Roszczenie powódki o naprawienie szkody majątkowej mogło znajdować oparcie w dwóch różnych reżimach odpowiedzialności, a więc zarówno odpowiedzialności kontraktowej, jak i deliktowej, mogło jej także przysługiwać roszczenie niemające charakteru odszkodowawczego, a wynikające z regulacji prawnej skutków niewykonania zobowiązań z umów wzajemnych czy regulacji umowy o dzieło. Nieosiągnięcie zamierzonego przez powódkę celu nie musi jednak stanowić czynu niedozwolonego, a tym bardziej prowadzić do uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia. Jeśli pozwany wykonał swoje zobowiązanie w sposób nienależyty, to podstaw jego odpowiedzialności należy poszukiwać w regulacji odpowiedzialności odszkodowawczej na podstawie. 471 i nast. k.c. oraz w przepisach o rękojmi za wady dzieła. Nie każde bowiem naruszenie zobowiązania stanowi czyn niedozwolony w rozumieniu art. 415 i nast. k.c. Oczywiście ewentualne spowodowanie uszkodzenia ciała rozstroju zdrowia powódki stanowiłoby co do zasady również naruszenie obciążającego pozwanego zobowiązania, prowadząc do możliwości zastosowania zasady wyrażonej w art. 443 k.c.

Ten sam fakt – niewłaściwe przeprowadzona operacja plastyczna rodzi odpowiedzialność kontraktową (art. 471 i nast. KC) oraz odpowiedzialność deliktową (art. 415 i nast. KC). Obok roszczenia odszkodowawczego z art. 471 KC poszkodowany może wystąpić z roszczeniem o zapłatę zadośćuczynienia pieniężnego za delikt (art. 445§ 1 KC w zw. z art. 443 KC).

Aplikantka radcowska Sylwia Gładysz