Sąd wszczyna postępowanie na podstawie zawiadomienia kierownika szpitala psychiatrycznego o przyjęciu pacjenta bez jego zgody w trybie nagłym do szpitala lub na podstawie wniosku chorego lub jego przedstawiciela ustawowego, małżonka, krewnych w linii prostej, rodzeństwa bądź osoby sprawującej nad nim faktyczną opiekę albo z urzędu (art. 25 uozp). W ciągu 48 godzin od otrzymania zawiadomienia sędzia wizytujący szpital psychiatryczny wysłuchuje osobę przyjętą do szpitala. Sędzia zarządzi natychmiastowe wypisanie ze szpitala, jeśli stwierdzi, że pobyt tej osoby w szpitalu psychiatrycznym jest oczywiście bezzasadny, w przeciwnym razie rozprawa w sprawie przyjęcia do szpitala powinna odbyć się w ciągu 14 dni od dnia otrzymania zawiadomienia lub wpływu wniosku, o czym mowa powyżej (art. 45 ust.1 i 2 uozp). Rozprawa może odbyć się w szpitalu, jeśli jest to podyktowane interesem chorego i taka powinna być praktyka sądowa w sytuacji, gdy pacjent nie może uczestniczyć w rozprawie w sądzie, mając na względzie ochronę jego praw (art. 45 ust. 1a uozp). Osoba chora jest uczestnikiem postępowania sądowego z mocy prawa oraz na mocy zarządzenia sądowego może być doprowadzona na rozprawę celem wysłuchania (art. 46 ust. 1 i 2 uozp). Sąd może ustanowić dla tej osoby adwokata z urzędu, jeśli jego udział w sprawie jest potrzebny (art. 48 uozp). Ustawa daje sądowi w tym zakresie swobodę jednak zapewnienie choremu pomocy zawodowego pełnomocnika jest wskazane, ponieważ daje mu możliwość czynnego udziału w postępowaniu sądowym. Na taką konieczność wskazał również Europejski Trybunał Praw Człowieka w wyroku z dnia 27.03.2008 r. 44009/05 „osoby umysłowo chore winny zostać wysłuchane [przed sądem] albo osobiście, albo, gdy to konieczne, w drodze jakiejś formy reprezentacji” a także „należy uznać za niezbędne, by sędzia miał przynajmniej krótki kontakt wzrokowy ze skarżącym, a najlepiej, by go przesłuchał” i dalej wyjaśnił, że oparcie rozstrzygnięcia jedynie na dokumentach narusza zasadę kontradyktoryjności. Przed wydaniem postanowienia sąd jest obowiązany uzyskać opinię jednego lub kilku lekarzy psychiatrów, natomiast nie może to być osoba, która uczestniczyła w podjęciu decyzji o przyjęciu do szpitala psychiatrycznego. W sytuacji gdy osoba chora nie zgadza się z decyzją o przymusowym leczeniu wydaje się, że sąd powinien powołać kolejnego biegłego celem ustalenia, czy wydana opinia medyczna była prawidłowa – tak Europejski Trybunał Praw Człowieka w wyroku z dnia 11.12.2008 r. 34449/03. Dowód z opinii biegłego jest zatem konieczny, jednak „sąd nie może biernie poprzestać na ocenie wyrażonej przez biegłego sądowego lekarza psychiatrę, bowiem opinia lekarza psychiatry nie może być uznana za źródło poczynionych przez sąd ustaleń w przedmiocie wystąpienia materialnoprawnych przesłanek uwzględnienia wniosku szczególnie wówczas, gdy jest tak lakoniczna jak w rozpoznawanej sprawie i bez żadnego uzasadnienia ani wyjaśnień powtarza jedynie ustawowy zwrot stanowiący przesłankę przymusowego umieszczenia w szpitalu psychiatrycznym” – tak Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 22.07.2010 r. I CSK 234/10. Po przeprowadzeniu postępowania sąd wyda postanowienie zatwierdzające przyjęcie do szpitala psychiatrycznego lub postanowienie o braku podstaw do przyjęcia. Od postanowienia sądu pierwszej instancji przysługuje apelacja (art. 518 KPC w zw. z art. 42 uozp). W postępowaniu przed sądem opiekuńczym stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania cywilnego o postępowaniu nieprocesowym (art. 42 uozp). Dyrektywą, w jakim kierunku powinno zdążać postępowanie sądowe musi być ochrona interesu i dobra osoby chorej, tak wprost stanowi preambuła do ustawy o ochronie zdrowia psychicznego – tak Sąd Najwyższy w orzeczeniu z dnia 22.07.2010 r. I CSK 234/10.
Kancelaria Radców Prawnych R. Ptak i Wspólnicy
Kancelaria R. Ptak i Wspólnicy to dom zbudowany na mocnych fundamentach. Uważamy, że nasz sukces wynika z siły zgranego zespołu, który tworzą ludzie z pasją. Pozytywne relacje wewnętrzne przekładają się na kontakt z Klientami.
