Prokonsumenckie rozwiązanie było szeroko dyskutowane i chwalone, ale po głośnym „debiucie” funkcjonowanie powództw grupowych nie nadążyło za oczekiwaniami. Być może dysonans pomiędzy praktyką a literą prawą jest polską bolączką a być może świadomość polskiego konsumenta o przysługujących mu prawach jest zdecydowanie niższa niż u naszego sąsiada w Niemczech czy wśród konsumentów w innych krajach Europy Zachodniej.
Do polskich sądów wpłynęły między innymi pozwy grupowe dotyczące spraw:
– ustalenia odpowiedzialności za szkody wyrządzone przez powódź (Sąd Okręgowy w Częstochowie I Wydział Cywilny uznał dopuszczalność postępowania grupowego i wydał postanowienie o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym, sygn. akt I C 64/11, sprawa została zakwalifikowana jako czyn niedozwolony);
– ustalenia odpowiedzialności odszkodowawczej wynikającej z nienależytego wykonywania umów, polegającego na pobieraniu, wyższych kwot tytułem oprocentowania kredytu (w okresie od dnia 1 stycznia 2009 r. do dnia 28 lutego 2010 r.), niż pobierałby, gdyby wykonywał swoje zobowiązanie w sposób należyty, w odniesieniu do konsumentów, których zawarte w latach 2005 – 2006 umowy o kredyt hipoteczny dla osób fizycznych, waloryzowane kursem franka szwajcarskiego, zawierały zapis „Zmiana wysokości oprocentowania kredytu może nastąpić w przypadku zmiany stopy referencyjnej określonej dla danej waluty oraz zmiany parametrów finansowych rynku pieniężnego i kapitałowego kraju (lub krajów zrzeszonych w Unii Europejskiej), którego waluta jest podstawą waloryzacji„. (Sąd Okręgowy w Łodzi II Wydział Cywilny uznał dopuszczalność postępowania grupowego i wydał postanowienie o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym, sygn. akt II C 1693/10);
– o zasądzenie określonych kwot na rzecz każdego członka grupy z tytułu wyrządzenia szkody przez działania Gminy Skawina przy wykonywaniu władzy publicznej polegające na bezprawnym pobieraniu opłat za zgodę na podłączenie do sieci kanalizacji gminnej na terenie wsi Rzozów (Sąd Okręgowy w Krakowie I Wydział Cywilny uznał dopuszczalność postępowania grupowego i wydał postanowienie o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym, sygnatura akt I C 545/11);
– ustalenie odpowiedzialności odszkodowawczej wynikającej z czynu niedozwolonego, polegającego na niezgodnym z prawem wykonywaniu władzy publicznej w zakresie ochrony przeciwpowodziowej (nienależytym wypełnianiu tych obowiązków) na obszarze powiatu sandomierskiego w województwie świętokrzyskim, co doprowadziło do przelania się wody przez koronę wału przeciwpowodziowego położonego wzdłuż rzeki Wisły w dzielnicy Koćmierzów (Sąd Okręgowy w Krakowie I Wydział Cywilny uznał dopuszczalność postępowania grupowego i wydał postanowienie o rozpoznaniu sprawy w postępowaniu grupowym, I C 1419/10, sprawa została zakwalifikowana jako czyn niedozwolony).
Założeniem ustawy o pozwach grupowych jest ochrona konsumenta jako podmiotu słabszego – „Dawida” w walce z przedsiębiorcą profesjonalistą – „Goliatem”. Przepisy normujące pozwy grupowe funkcjonują już lub dopiero trzy lata, zważywszy na wciąż niski stopień zainteresowania społecznego tą regulacją a także ustawowe ograniczenie wyłączające spod przepisów ustawy o pozwach grupowych sprawy o naruszenie dóbr osobistych. W przyszłości po to narzędzie, które zapewne nie raz jeszcze zostanie poddane obróbce ustawodawczej, mogą sięgnąć m.in. poszkodowani przez przedsiębiorców działających na rynku usług finansowych, głównie bankowych, ubezpieczeniowych, telekomunikacyjnych ale także ofiary nieudanych wakacji. W Polsce regulacja powództw grupowych powinna znaleźć szczególnie szerokie zastosowanie w sprawach o roszczenia z tytułu odpowiedzialności Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego za szkodę wyrządzoną przy wykonywaniu władzy publicznej (art. 417 KC) oraz w sprawach o roszczenia z tytułu odpowiedzialności Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego za wydanie lub zaniechanie wydania aktu normatywnego oraz za wydanie lub zaniechanie wydania orzeczenia lub decyzji (art. 4171 KC). W USA, kolebce powództw zbiorowych, postępowania grupowe dotyczą najczęściej spraw związanych z oszustwami na rynku papierów wartościowych, skażeniem środowiska, stosowaniem azbestu, szkodliwych produktów leczniczych, środków farmaceutycznych, wszczepieniu szkodliwych implantów piersi, dyskryminacji płciowej czy przemysłu tytoniowego. W największych sprawach sądy amerykańskie zasądzały kwoty w wysokości od kilku do kilkuset bilionów dolarów m.in. w sprawie wycieku ropy i szkód wyrządzonych rybakom, rolnikom zasądzona została kwota pięciu bilionów dolarów. Powództwo grupowe w sprawie Pacific Gas and Electric (szkody wywołane zatruciem środowiska) stało się kanwą filmu „Erin Brockovich” w reżyserii Steven Soderbergh z oskarową rolą Julii Roberts.
Aplikantka radcowska Sylwia Gładysz
Artykuł został opracowany w oparciu o:
- M. Sieradzka, Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz, Warszawa 2010.
- T. Jaworski, P. Radzimierski, Ustawa o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym. Komentarz. Warszawa 2010.
- K. Piasecki (red.), Komentarz do ustawy o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym [w:] Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Warszawa 2010.
- Marek Niedużak, Pozwy grupowe – po roku funkcjonowania, Helsińska Fundacja Praw Człowieka.
- Zielona Księga w sprawie dochodzenia zbiorowych roszczeń konsumentów, Bruksela dnia 28.11.2008, KOM (2008) 794 wersja ostateczna.
- Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Szczecinie I Wydział Cywilny z dnia 28 sierpnia 2012 r., sygn. akt I ACz 399/12.Postanowienie Sądu Okręgowego w Częstochowie I Wydział Cywilny sygn. akt I C 64/11.
- Postanowienie Sądu Okręgowego II Wydział Cywilny sygn. akt II C 1693/10).
- Postanowienie Sądu Okręgowego w Krakowie I Wydział Cywilny, sygnatura akt I C 545/11).
- Postanowienie Sądu Okręgowego w Krakowie I Wydział Cywilny, I C 1419/10.
- http://prawo.rp.pl/artykul/503821,725564-Pozew-zbiorowy-ofiar-MTK-prawomocnie-odrzucony.html
- http://prawo.rp.pl/artykul/905268.html
