Polacy z zatrwożeniem przysłuchują się kolejnym, niepokojącym informacjom o stanie polskiej gospodarki, spadającym PKB oraz niekorzystnych prognozach na 2012 r. Artykuły na pierwszych stronach gazet krzyczą o trudnej sytuacji finansowej w niemal całej Unii Europejskiej. Kolejne branże odczuwają spadek zamówień, co powoduje, że obrót handlowy wyhamowuje. Przedsiębiorcy, którzy nie wytrzymują „zaciskania pasa” stają przed groźbą upadłości. Czy zawsze upadłość oznacza koniec działalności gospodarczej? Ratunkiem dla podmiotów gospodarczych może okazać się upadłość układowa, jednak musi opierać się na rozsądnej kalkulacji i powściągliwej ocenie stanu przedsiębiorstwa i jego możliwości.
Cel układu. Restrukturyzacja zadłużenia.
Nie każda wierzytelność wchodzi do układu.
Skutkiem układu – zawieszenie postępowań egzekucyjnych.
ZUS najgroźniejszym wierzycielem.
Wierzytelności zabezpieczone hipotecznie wyłączone z układu.
Inne wierzytelności wyłączone z układu.
Jakie poparcie jest potrzebne dłużnikowi do przyjęcia układu.
Głosowanie w grupach nad układem.
Cel układu. Restrukturyzacja zadłużenia.
Postępowanie z opcją układu ma na celu wypracowanie w porozumieniu z wierzycielami takich warunków spłaty zadłużenia, aby przedsiębiorca mógł nadal funkcjonować i wypracowywać zysk. Założeniem układu jest zatem dalsze istnienie podmiotu, jednak powodzenie układu zależy od jego determinacji i nadto dobrej koniunktury na rynku. Zaletą upadłości układowej jest fakt, że upadły sprawuje nadal zarząd swoim majątkiem, włada przedsiębiorstwem i jego dokumentacją pod nadzorem sądowym, jeśli nie zostanie pozbawiony prawa sprawowania zarządu (art. 156 ust. 2 i 3 PrUpN).
Nie każda wierzytelność wchodzi do układu.
Dłużnik, który zamierza wystąpić z wnioskiem o ogłoszenie upadłości układowej, powinien w pierwszej kolejności ustalić, jakich ma wierzycieli. Jeśli są to wierzyciele wyłączeni z układu, upadły będzie musiał ich spłacać niezależnie od konieczności wykonania układu.
Układem objęte są wierzytelności powstałe przed dniem ogłoszenia upadłości. Wierzytelności powstałe po ogłoszeniu upadłości powinny być zaspokajane na bieżąco, dotyczy to również wierzytelności nieobjętych układem.
Skutkiem układu – zawieszenie postępowań egzekucyjnych.
Na podstawie art. 141 PrUpN upadły będzie mógł wnioskować do sędziego – komisarza o zawieszenie na okres do trzech miesięcy postępowań egzekucyjnych, co do wierzytelności nieobjętych z mocy prawa układem, jeżeli egzekucję skierowano do rzeczy niezbędnej do prowadzenia przedsiębiorstwa (art. 156 ust. 2 i 3 PrUpN). Na umotywowany wniosek dłużnika możliwe jest również zawieszenie postępowań egzekucyjnych wierzytelności objętych z mocy prawa układem, czyli powstałych przed dniem ogłoszenia upadłości (art. 39 zd. 1 PrUpN).
ZUS najgroźniejszym wierzycielem.
Przede wszystkim z układu wyłączone są wierzytelności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne (art. 273 ust. 1 pkt. 5 PrUpN).
Art. 25 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych stanowi, że należności z tytułu składek są wyłączone z postępowania układowego, a spłata tych należności, może polegać wyłącznie na rozłożeniu na raty. Z organem rentowym upadły powinien zatem prowadzić odrębne rozmowy przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości, tak aby uzyskać rozłożenie spłaty zadłużenia na raty, ponieważ jedynie na taką ulgę może liczyć wierzyciel.
Co w sytuacji, gdy dłużnik nie wypracuje porozumienia z ZUS-em? ZUS może wszcząć egzekucję i zająć wartościowe składniki majątku, niezbędne dla prowadzenia działalności gospodarczej i tym samym uniemożliwić faktycznie wykonanie układu. Sytuacja będzie jeszcze bardziej dramatyczna, jeśli okaże się, że organ rentowy posiada zabezpieczenia hipoteczne.
Wierzytelności zabezpieczone hipotecznie wyłączone z układu.
Z układu wyłączone są wierzytelności zabezpieczone na mieniu upadłego hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską, w części znajdującej pokrycie w wartości przedmiotu zabezpieczenia, chyba że wierzyciel wyraził zgodę na jej objęcie układem. Zgoda na objęcie wierzytelności układem powinna być wyrażona w sposób bezwarunkowy i nieodwołalny, najpóźniej przed przystąpieniem do głosowania nad układem. Zgoda może być wyrażona ustnie do protokołu z przebiegu zgromadzenia wierzycieli. Dłużnik powinien zatem zabiegać o zgodę wierzycieli rzeczowych, ponieważ wyłączenie z majątku upadłego nieruchomości, na której została ustanowiona hipoteka, czy też rzeczy ruchomych obciążonych zastawem, może unicestwić jakiekolwiek szanse na powodzenie układu.
Zgoda wierzyciela nie powoduje, że zabezpieczenie rzeczowe wygasa, wierzyciel zachowa zabezpieczenie w razie zmiany układu na likwidację.
Inne wierzytelności wyłączone z układu.
Ponadto układ nie obejmuje następujących wierzytelności (art. 273 ust. 1 PrUpN):
− należności alimentacyjnych oraz rent z tytułu odszkodowania za wywołanie choroby, niezdolności do pracy, kalectwa lub śmierci oraz z tytułu zamiany uprawnień objętych treścią prawa dożywocia na dożywotnią rentę;
− roszczenia o wydanie mienia nienależącego do majątku upadłego;
− wierzytelności, za które upadły odpowiada w związku z nabyciem spadku po ogłoszeniu upadłości, po wejściu spadku do masy upadłości;
− należności ze stosunku pracy, ale pracownik może wyrazić zgodę na objecie ich układem, tak jak w przypadku wierzytelności zabezpieczonych rzeczowo (art. 273 ust.1 i 2 PrUpN).
Jakie poparcie jest potrzebne dłużnikowi do przyjęcia układu.
Głosowanie nad układem ma charakter głosowania osobowo – kapitałowego. Nie jest jednak wymagana zgoda wszystkich wierzycieli. W przypadku, gdy wszyscy wierzyciele głosują razem, układ zostaje przyjęty, jeśli za układem wypowiedziała się większość uprawnionych do głosowania wierzycieli, mających łącznie co najmniej 2/3 ogólnej sumy wierzytelności(art. 285 PrUpN).
Głosowanie w grupach nad układem.
Ze względu na charakter wierzytelności przysługującej wierzycielowi, wierzyciele mogą być dzieleni na grupy reprezentujące określone grupy interesów. Jeśli doszło do takiego podziału, wówczas układ jest przyjęty, jeżeli w każdej grupie wypowie się za nim większość wierzycieli z danej grupy (chodzi o wierzycieli głosujących), mających łącznie co najmniej dwie trzecie sumy wierzytelności, objętych odrębną listą uprawnionych do głosowania wierzycieli (art. 285 ust. 2 PrUpN). Większość osobowa ustalona jest zatem w obrębie danej grupy, a większość kapitałowa obliczana jest na podstawie ogólnej sumy wierzytelności ze wszystkich list. Przy ustalaniu większości osobowej uwzględnia się jedynie wierzycieli głosujących, nie uwzględnia się wierzycieli, którzy wprawdzie zostali umieszczeni na liście, ale nie wzięli udziału w głosowaniu, zatem wierzyciel, który jest przeciwny układowi, powinien wziąć udział w głosowaniu (uchwała Sądu Najwyższego z dnia 29.11.2006 r. III CZP 90/06).
Wymóg większości w danej grupie nie jest bezwzględny, ponieważ układ jest przyjęty również, chociażby nie uzyskał wymaganej większości w niektórych z grup wierzycieli, jeżeli większość wierzycieli z pozostałych grup, mających łącznie dwie trzecie ogólnej sumy wierzytelności uprawniających do głosowania, wyraziła zgodę na przyjęcie układu, a wierzyciele z grupy lub grup, którzy wypowiedzieli się przeciwko przyjęciu układu, zostaną zaspokojeni na podstawie układu w stopniu nie mniej korzystnym niż w przypadku przeprowadzenia postępowania upadłościowego obejmującego likwidację majątku upadłego (art. 285 ust. 2 i 3 PrUpN).
W sytuacji, gdy głosowanie nad układem ma odbywać się w grupach wierzycieli, nadzorca sądowy sporządza listy wierzytelności, na których umieszcza wierzycieli uprawnionych do głosowania, reprezentujących poszczególne kategorie interesów. Na listach wierzycieli umieszcza się poza wierzycielami, których wierzytelności podlegają układowi z mocy ustawy (art. 278 ust. 1 pkt. 3 i 4 PrUpN), jedynie tych wierzycieli, którzy wyrazili zgodę na objecie ich wierzytelności układem (art. 273 ust. 2 PrUpN). Listy te mogą obejmować w szczególności:
- wierzycieli, którym przysługują należności ze stosunków pracy i którzy wyrazili zgodę na ich objęcie układem;
- rolników, którym przysługują wierzytelności z tytułu umów o dostarczenie produktów z własnego gospodarstwa rolnego;
- wierzycieli rzeczowych, których wierzytelności są zabezpieczone na składnikach majątku upadłego hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską, a także przez przeniesienie na wierzyciela własności rzeczy, wierzytelności lub innego prawa, i którzy wyrazili zgodę na ich objęcie układem;
- wierzycieli będących wspólnikami lub akcjonariuszami upadłej spółki kapitałowej, posiadających udziały lub akcje spółki zapewniające co najmniej 5 % głosów na zgromadzeniu wspólników albo walnym zgromadzeniu akcjonariuszy;
- pozostałych wierzycieli (art. 278 PrUpN).
Najczęściej stosowanym kryterium podziału na grupy jest kwota wierzytelności przysługująca poszczególnym wierzycielom np. jedna grupa dotyczy wierzytelności do 5000 zł, a druga grupa powyżej 5000 zł.
Jeśli układ nie zostanie przyjęty, wówczas następuje zmiana układu na postępowanie obejmujące likwidację majątku upadłego (art. 286 ust. 1 PrUpN). Ponowne dopuszczenie do układu jest niedopuszczalne (art. 286 ust. 2 PrUpN).
Dłużnik powinien dokonać analizy, czy warto składać wniosek o ogłoszenie upadłości układowej w sytuacji, gdy jest spora liczba wierzytelności wyłączonych z układu, bowiem wówczas poza bieżącym regulowaniem wierzytelności pozaukładowych, zmuszony będzie dokonywać spłat z układu, co wskutek problemów z dochowaniem terminów płatności może prowadzić do zmiany opcji upadłości z układu na likwidację. Powodzenie układu zależy nie tylko od samego dłużnika, bowiem nawet przy jego bardzo dobrych chęciach, decydujący głos należy do wierzycieli. Zatem dłużnik musi ustalić, jakich ma wierzycieli ( układowych czy pozaukładowych) i ocenić ich stosunek do propozycji układowych oraz ich oczekiwania. Chłodna ocena tych czynników powinna poprzedzać złożenie wniosku o upadłość. Kluczową rolę odgrywa również czynnik czasu, spóźnione złożenie wniosku o upadłość układową w sytuacji, gdy przedsiębiorstwo dłużnika nie generuje już zysku a szanse na poprawę tej sytuacji są niewielkie, w zasadzie skazane jest na niepowodzenie.
Aplikantka radcowska Sylwia Gładysz
Podstawa prawna:
1. Ustawa z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz.U.09.175.1361 j.t.)
Orzeczenia Sądu Najwyższego:
1. Uchwała Sądu Najwyższego z dnia 29.11.2006 r. III CZP 90/06
