Jak utworzyć sąd arbitrazowy ad hoc?

Zasadniczo umowa o arbitraż poddająca rozpoznanie sporów sądowi arbitrażowemu powołanemu do rozpoznania konkretnej sprawy (ad hoc) powinna zawierać regulacje pozwalające na utworzenie jego składu, ustalenie reguł postępowania oraz miejsca jego obrad. W praktyce może się jednak zdarzyć, że z powodu braku postanowień umownych w tym zakresie, nie będzie można utworzyć sądu, który jest właściwy do rozstrzygnięcia zaistniałego sporu.

Omawianą sytuację możemy rozważyć na przykładzie:

Przemysław Grosicki jest przedsiębiorcą świadczącym w Polsce usługi w zakresie produkcji i sprzedaży mebli tapicerowanych. Zawarł on z Karlem Kohl – przedsiębiorcą z Düsseldorfu umowę sprzedaży krzeseł oraz ich dostawę do Niemiec. W umowie przedsiębiorcy wyłączyli jurysdykcję sądów powszechnych i poddali rozstrzygnięcie ewentualnych sporów do rozstrzygnięcia sądowi arbitrażowemu. W umowie znalazł się następujący zapis: „wszelkie spory wynikające z niniejszej umowy rozstrzygać będzie sąd arbitrażowy w Poznaniu”. Umowa nie zawierała żadnych innych postanowień określających zasady działania sądu. Przemysław Grosicki dostarczył do Niemiec umówioną dostawę krzeseł. Mimo licznych monitów, nie otrzymał należnego mu wynagrodzenia i zamierza skierować sprawę do sądu. Nie wie jednak, do jakiego sądu skierować pozew.

Z pomocą w takiej sytuacji przychodzą postanowienia Konwencji europejskiej o międzynarodowym arbitrażu handlowym, które precyzują, jakie kroki powinna przedsięwziąć strona zamierzająca dochodzić swoich praw w sytuacji, kiedy jeszcze nie istnieje organ władny do ich rozstrzygnięcia. 

WYZNACZENIE SKŁADU SĄDU

1.      strona zamierzająca wystąpić z powództwem powinna zawiadomić drugą stronę  o przekazaniu sprawy na arbitraż, jednocześnie informując o wyznaczeniu przez siebie arbitra,

2.      w zawiadomieniu powinno znaleźć się wezwanie drugiej strony do wyznaczenia swojego arbitra w terminie 30 dni od dnia otrzymania zawiadomienia o przekazaniu sprawy na arbitraż,

3.      w  razie bezskutecznego upływu 30 dniowego terminu, strona zamierzająca dochodzić swoich praw powinna wystąpić do przewodniczącego izby handlowej właściwej ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania tej osoby z żądaniem wyznaczenia arbitra dla kontrahenta, który go nie wyznaczył; strona występująca z wnioskiem nie jest pozbawiona wpływu na osobę wyznaczanego arbitra, może bowiem wraz z wnioskiem przedstawić listę arbitrów, z której przewodniczący będzie mógł wybrać drugiego arbitra,

W omawianym przykładzie pan Przemysław Grosicki powinien wystąpić do przewodniczącego izby handlowej w  Düsseldorfie – jest to Industrie – und Handelskammer zu Düsseldorf (www.duesseldorf.ihk.de). Przewodniczący tej izby powiadamia wnioskodawcę o wyznaczeniu arbitra faksem oraz listem poleconym.

4.      przewodniczący izby handlowej na wyznaczenie drugiego arbitra ma 60 dni,

jeżeli przewodniczący w tym terminie nie podejmie żadnych kroków, wnioskodawca ma prawo zwrócić się z wnioskiem o wyznaczenie arbitra do Komitetu Specjalnego działającego przy Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ z siedzibą w Genewie

USTALENIE MIEJSCA ARBITRAŻU

Jeżeli kontrahenci nie doszli do porozumienia co do miejsca arbitrażu, powód, pozwany  lub arbitrzy mogą skorzystać z dwóch możliwości w celu jego ustalenia:

– zwrócić się o wyznaczenie miejsca arbitrażu do przewodniczącego izby handlowej właściwej dla miejsca, w którym pozwany zamieszkuje lub ma swoją siedzibę w chwili wystąpienia o skierowanie sprawy do arbitrażu,

– wystąpić do Komitetu Specjalnego działającego przy Europejskiej Komisji Gospodarczej ONZ z siedzibą w Genewie.

USTALENIE REGULAMINU SĄDU

Taka sama procedura jak dla wyznaczenia arbitrów przewidziana została dla sytuacji, kiedy kontrahenci nie zawarli postanowienia określającego reguły postępowania przed sądem, a arbitrzy sami nie wyznaczyli takich reguł. Przewodniczący izby handlowej lub Komitet Specjalny, do których zwrócono się celem ustanowienia ww. reguł, mogą sami ustanowić reguły postępowania, których powinni przestrzegać arbitrzy lub też powołać się na regulamin dowolnie wybranej stałej instytucji arbitrażowej.

 ZASADY NIE TYLKO DLA ARBITRAŻU AD HOC

Analizowana procedura będzie miała zastosowanie także w przypadkach, kiedy:

1.      kontrahenci przewidzieli poddawanie mogących wyniknąć między nimi sporów do rozstrzygania przez stałą instytucję arbitrażową, ale jej nie oznaczyły.

2.      w umowie arbitrażowej nie ma wskazania co do tego, w jakiego rodzaju arbitrażu w stałej instytucji arbitrażowej czy w arbitrażu ad hoc spór pomiędzy stronami powinien być rozstrzygnięty a strony nie doszły w tej sprawie do porozumienia.

PAMIĘTAJ! PAŃSTWA SYGNATARIUSZE KONWENCJI

Omówiony sposób postępowania ma zastosowanie tylko do umów o arbitraż zawartych między kontrahentami pochodzącymi z państw będących jej sygnatariuszami. Są nimi następujące państwa:

Albania, Austria, Belgia, Białoruś, Bośnia i Hercegowina, Bułgaria, Burkina Faso, Chorwacja, Czechy, Dania, Francja, Hiszpania, Jugosławia, Kazachstan, Kuba, Luksemburg, Macedonia, Mołdowa, Niemcy, Rosja, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Turcja, Ukraina, Węgry, Włochy.

Monika Milka  – aplikantka radcowska

Artykuł opracowano na podstawie:

1. Konwencja  europejska o międzynarodowym arbitrażu handlowym sporządzona w Genewie w dniu 21.04.1961 r.
2. „Obrót prawny z zagranicą w sprawach cywilnych i karnych” Jan Ciszewski, Wydawnictwo Prawnicze Lexis Nexis, Wydanie 3 zmienione, Warszawa 2002