Śmierć dłużnika wiąże się z przejściem jego obowiązków majątkowych na spadkobierców. Nie oznacza to jednak, że spadkobiercy będą musieli uregulować wszystkie zobowiązania. Wiele zależy od tego, czy zdecydują się na przyjęcie spadku – istnieje bowiem kilka możliwości uniknięcia odpowiedzialności za długi spadkowe. W tym artykule skupimy się na tym, po czyjej stronie leży spłata długów zmarłego oraz co zrobić, by nie musieć odpowiadać za długi swoim majątkiem. Poruszymy też temat spłaty kredytu po zmarłej osobie przez spadkobierców oraz odpowiemy na najczęściej zadawane nam pytania, związane z dziedziczeniem zadłużonych spadków.
Dziedziczenie zobowiązań, czyli kto spłaca długi po śmierci dłużnika?
Wyróżniamy dwa sposoby dziedziczenia: dziedziczenie ustawowe oraz dziedziczenie testamentowe. Jeśli zmarły nie pozostawił testamentu, w którym powołał wybrane osoby do spadku, uprawnionych do dziedziczenia ustala się według kolejności, określonej w Kodeksie Cywilnym.
Chcąc odpowiedzieć na pytanie, kto spłaca długi po śmierci dłużnika, konieczne będzie przybliżenie porządku dziedziczenia ustawowego. W uproszeniu hierarchia dziedziczenia wygląda następująco:
- W pierwszej kolejności spadek dziedziczą małżonek oraz dzieci spadkodawcy. Spadek zostanie podzielony na równe części, ale minimalny udział małżonka to 25% całości.
- W drugiej kolejności spadek dziedziczą małżonek oraz rodzice spadkodawcy. Dzieje się tak, jeśli spadkodawca nie miał dzieci ani dalszych zstępnych. Rodzicom przypada po 25% całości spadku dla matki i dla ojca.
- Trzecia z grup uprawnionych do dziedziczenia to małżonek, rodzeństwo spadkodawcy oraz zstępni rodzeństwa.
- Czwarta grupa to dziadkowie spadkodawcy i ewentualnie zstępni dziadków.
- Piąta z grup obejmuje pasierbów (jednak wyłącznie wtedy, gdy ich rodzice już nie żyją).
- Ostatnia grupa to gmina zamieszkiwana przez spadkodawcę albo Skarb Państwa (gdy nie sposób ustalić, jakie było ostatnie miejsce zamieszkania zmarłego).
O tym, kto spłaca długi zmarłego traktuje Kodeks Cywilny – zasady dziedziczenia ustawowego przez poszczególne grupy oraz udział spadkobierców w spadku zostały jasno uregulowane w Księdze Czwartej Kodeksu Cywilnego – Spadki. Co istotne, podana wyżej hierarcha dziedziczenia ustawowego nie ma zastosowania w sytuacji, gdy ostatnia wola spadkodawcy w zakresie podziału majątku, została zawarta w testamencie. Drugi wyjątek to przypadek, w którym spadkobierca odrzuci spadek z testamentu. Wówczas następuje dziedziczenie ustawowe.
Skutki prawne śmierci osoby fizycznej: czy długi zmarłego trzeba spłacić?
Mimo, że Kodeks cywilny nie podaje jednoznacznej definicji masy spadkowej uznaje się, że obejmuje ona wszystkie prawa oraz obowiązki o charakterze cywilnoprawnym, przysługujące spadkodawcy w chwili śmierci. W skład spadku wchodzą tak zwane aktywa oraz pasywa. Co za tym idzie, spadkobiercy mogą wejść w posiadanie nie tylko ruchomości czy nieruchomości, ale również obowiązków, znacznie obniżających wartość spadku. Należy zapamiętać, że długi podlegają dziedziczeniu – a przejęcie odpowiedzialności za zobowiązania finansowe zmarłej osoby przypada spadkobiercom. Jeżeli zmarły miał długi, przyjęcie spadku może się więc wiązać z poważnym obciążeniem finansowym.
Zgodnie z art. 922 §1 Kodeksu Cywilnego [Spadek], Prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób stosownie do przepisów księgi niniejszej.
Spadkobiercy lub inne osoby powołane do spadku w testamencie, są uprawnieni do dziedziczenia według zasad, opisanych w Kodeksie Cywilnym. Jednak dziedziczenie ustawowe oraz dziedziczenie testamentowe przewidują odrzucenie spadku. Wyłączenie z dziedziczenia może okazać się korzystne, kiedy długi zmarłego są na tyle duże, by poważnie obciążyć majątek spadkobiercy. Decyzję o odrzuceniu spadku trzeba podjąć w ciągu pół roku od dnia dowiedzenia się o tytule powołania do spadku.
Aby uniknąć konieczności spłaty zobowiązań finansowych po śmierci dłużnika, można zatem odrzucić spadek. Dokonuje się tego u notariusza bądź w sądzie rejonowym, poprzez złożenie stosownego oświadczenia. Konsekwencją odrzucenia spadku jest całkowite wyłączenie danej osoby od dziedziczenia; jej miejsce zajmują inni spadkobiercy. Odbywa się to zgodnie z regulacjami dotyczącymi dziedziczenia ustawowego bądź, jeśli zmarły powołał kilku spadkobierców testamentowych, zgodnie z kolejnością wskazaną w testamencie.
Gdy zmarły był kredytobiorcą – kto spłaca kredyt po zmarłej osobie?
Kolejna ważna kwestia wymagająca wyjaśnienia, dotyczy spłaty kredytu po osobie zmarłej. Obowiązek uregulowania rat przypada spadkobiercom, co wynika z faktu, że kredyty oraz niespłacone pożyczki wchodzą w skład masy spadkowej (są to tzw. pasywa spadku). Wyjątek stanowi sytuacja, gdy kredyt został zaciągnięty wraz z żyjącym kredytobiorcą, np. małżonkiem – wtedy to na nim spoczywa obowiązek regulowania kolejnych rat. Zadłużenie zaciągnięte na jedno nazwisko podlega dziedziczeniu zgodnie z prawem spadkowym, czyli dotyczy osób wskazanych w testamencie, a w przypadku jego braku – najbliższej rodziny.
Spłaty kredytu po zmarłej osobie można uniknąć w trzech przypadkach:
- Polisa ubezpieczeniowa. Odetchnąć z ulgą mogą spadkobiercy, którzy dowiedzą się, że zmarły kredytobiorca posiadał ubezpieczenie na wypadek śmierci, chroniące przed dziedziczeniem długu. Wówczas spłata zobowiązania kredytowego przypada ubezpieczycielowi. To, kto spłaca kredyt po zmarłej osobie, zależy więc między innymi od faktu posiadania stosownej polisy ubezpieczeniowej przez kredytobiorcę.
- Odrzucenie spadku. Spadkobierca ma prawo do odrzucenia spadku (może to zrobić w ciągu 6. miesięcy, liczonych od dnia dowiedzenia się o tym, że jest uprawniony do dziedziczenia). Co ważne, kredyt nie ulegnie umorzeniu: zobowiązanie przejdzie na kolejnych spadkobierców.
- Umorzenie kredytu. W nielicznych sytuacjach kredyt hipoteczny po śmierci można umorzyć. Bank decyduje się na taki krok, gdy zachodzi wyjątkowa sytuacja życiowa, np. spadkobierca pozostaje niezdolny do pracy. Każda sprawa jest analizowana indywidualnie. O umorzeniu kredytu mówimy również, gdy sprawa dotyczy kredytu studenckiego – zazwyczaj zostaje on umorzony w ciągu 30 dni od dostarczenia aktu zgonu kredytobiorcy do instytucji, udzielającej kredytu.
Istnieje kilka dróg ochrony przed odziedziczeniem długów po osobie zmarłej. Kluczowe jest dopilnowanie przez spadkobierców terminu, wynoszącego 6 miesięcy. To wystarczający czas na podjęcie przemyślanej decyzji, jaką może być odrzucenie spadku. Po śmierci dłużnika należy zatem ustalić, kto odziedziczył masę spadkową oraz, co dokładnie się do niej zalicza. Następnie warto rozważyć za i przeciw przyjęcia spadku z naciskiem na fakt, że jego odrzucenie powoduje nie tylko zwolnienie z długów zmarłego, ale też całkowite wyłączenie od dziedziczenia.
Masz dodatkowe pytania o to, kto spłaca długi zmarłego? Zapraszamy do kontaktu! Nasza Kancelaria Prawna R. Ptak i Wspólnicy specjalizuje się z obsłudze spraw z zakresu prawa spadkowego.
FAQ
Kto spłaca długi zmarłego?
O tym, kto spłaca długi zmarłego, decyduje kilka czynników. Przede wszystkim ustala się, czy zmarły pozostawił testament, w którym wskazał spadkobierców: wówczas to oni dziedziczą niespłacone zadłużenia. Jeśli testament nie został spisany, długi zmarłego dziedziczą spadkobiercy ustawowi, wskazani w grupach dziedziczenia ustawowego (małżonek, dzieci, rodzice, rodzeństwo, dziadkowie, pasierbowie, gmina, skarb państwa) i to oni będą musieli spłacić zobowiązania.
Jak uniknąć spłaty długów po śmierci dłużnika?
Najprostszą drogą na uniknięcie konieczności spłaty długów po śmierci dłużnika, jest odrzucenie spadku. Konsekwencją takiego działania jest utrata praw spadkobiercy oraz zwolnienie z wszelkich długów, odziedziczonych po śmierci spadkodawcy. Jeżeli spadkobierca nie odrzuci spadku w ciągu 6 miesięcy od momentu dowiedzenia się o nim, spłata długów wchodzących do masy spadkowej będzie leżała po jego stronie.
Kto spłaca kredyt po zmarłej osobie?
Z chwilą śmierci kredytobiorcy, jego prawa oraz obowiązki przechodzą na spadkobierców. Wyjątek stanowi sytuacja, gdy kredyt był zaciągnięty wspólnie z drugą osobą, np. współmałżonkiem: wtedy jego spłata spoczywa na współkredytobiorcy. Kredyt zaciągnięty wyłącznie na nazwisko zmarłego zostaje dziedziczony i spłacają go spadkobiercy, którzy przejęli dług.
